ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل نامههای امام علی (ع) به معاویه با تکیه بر نظریۀ ساختارگرایی
نهجالبلاغه مجموعهای از خطبهها، نامهها و سخنان قصار امیرالمؤمنین علی (ع) است که دارای ساختاری مستحکم و اسلوبی شیوا در سخنپردازی است. نامههای امام علی (ع) به معاویه، بخش قابل توجّهی از نهجالبلاغه را تشکیل میدهد. نظر به این که محتوای این نامهها در جهت افشاگری و پاسخگویی به اتّهامات معاویه نسبت به آن حضرت است؛ لذا امام (ع) از ساختار ادبی و زبانی خاصی جهت انتقال معنا به مخاطب بهره برده است. ما در این نوشتار پیشرو، با روش توصیفی – تحلیل برآنیم تا بر پایۀ نظریۀ ساختارگرایی به بررسی سطوح آوایی، ترکیبی و واژگانی این نامهها بپردازیم. از مهمترین نتایج بحث در سطح آوایی، به کارگیری اصوات مدّ «آ، ای، او» و حروف مجهور (ب،ج، ض، ع، غ) و شدید ( أ، ق)، تکرار، جناس و سجع است که علاوه بر آهنگین نمودن نامهها، تأکیدی بر مضامین آنها نیز به شمار میآید. در سطح ترکیبی، ساختهای همپایۀ آشکار و ناآشکار به شکل مکرر استفاده شده است که روابط معنایی میان آنها را ترادف، تضاد، علّت و معلول، عموم و خصوص ، توالی نفی تشکیل می-دهد. در سطح واژگانی نیز امام (ع) با گزینش واژگان و عبارات محسوس و نشاندار، مشروعیّت رهبری خود را اثبات میکند و معاویه را از طریق افشای اعمال، ویژگیها، گفتارها و رفتارهای نادرست، بدون صلاحیت نشان میدهد.
https://jrla.isca.ac.ir/article_68605_f9c500abe480af41fdf2438d83b888b7.pdf
2019-11-22
9
37
10.22081/jrla.2020.55482.1243
نهجالبلاغه
ساختارگرایی
سطح آوایی
سطح ترکیبی
سطح واژگانی
سید ابوالفضل
سجادی
a-sajadi@araku.ac.ir
1
دانشگاه اراک
AUTHOR
زهرا
کوچکی نیت
kochaki_zahra@yahoo.com
2
دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR
1. ابن ابی الحدید عبد الحمید بن هبة الله (1404ق)، شرح نهجالبلاغه، محقق ابراهیم محمد ابوالفضل، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
1
2. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الصادر.
2
3. احمدپور، علیاکبر (1386)، امام علی7 و همگرایی اسلامی در عصر خلافت، قم: بوستان کتاب.
3
4. احمدی، بابک (1381)، ساختار و هرمنوتیک، تهران: گام نو.
4
5. ازهری، محمد (1976)، تهذیب اللغة، تحقیق عبدالسلام هارون، بیجا: دار القومیة العربیة.
5
6. انیس، ابراهیم (بیتا)، الأصوات اللغویة، قاهرة: مکتبة نهضة مصر.
6
7. بشر، کمال (2000)، علم الأصوات، قاهرة: دار غریب.
7
8. پراپ، ولادیمیر (1386)، ریختشناسی قصههای پریان، ترجمۀ فریدون بدرهای، تهران: مرکز.
8
9. تفتازانی، سعد الدین (1385)، شرح المختصر، چاپ دوم، اسماعیلیان: قم.
9
10. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1416ق)، المطوّل، قم: مکتبة الداوری.
10
11. جرداق، جرج (1385)، روائع نهجالبلاغه، تهران: راهروان قلم.
11
12. جندی، علی (1954)، فن الجناس، قاهرة: دار الفکر العربی.
12
13. دشتی، محمد (1389)، ترجمۀ نهج البلاغه، قم: اندیشه هادی.
13
14. دو سوسور، فردینان (1392)، دورۀ زبانشناسی عمومی، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران: هرمس.
14
15. سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1377)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
15
16. سیدی، سید حسین؛ نفیسۀ حاجی رجبی (1394)، «سبکشناسی دعای عرفه»، مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، شمارۀ 47، صص 29-47.
16
17. شاملی، نصراللّٰه و سمیۀ حسنعلیان (1390)، «دراسة أسلوبیة فی سورة ص»، آفاق الحضارة الإسلامیة، السنة الرابعة عشرة، العدد الأول، صص 61-84.
17
18. شاهین، عبدالصبور (1980)، المنهج الصوتی للبنیة العربیة، رؤیة جدیدة فی الصرف العربی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
18
19. شمیسا، سیروس (1381)، نقد ادبی، تهران: انتشارات فردوس.
19
20. ـــــــــــــــــــــــ، (1378)، کلیات سبکشناسی، تهران: فردوس.
20
21. صفوی، کوروش (1383)، از زبانشناسی به ادبیات (نظم)، چ 3، تهران: سوره مهر.
21
22. عباس، حسن (1998)، خصائص الحروف العربیة و معانیها، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
22
23. علوی مقدم، مهیار (1381)، نظریههای نقد ادبی معاصر، چاپ دوم، تهران: سمت.
23
24. فتوحی، محمود (1390)، سبکشناسی، نظریهها، رویکردها و روشها، تهران: سخن.
24
25. فراهیدی، ابن احمد (بیتا)، کتاب العین، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
25
26. فرشیدورد، خسرو (1382)، دستور مفصل امروز، چاپ اول، تهران: سخن.
26
27. قائمی، مرتضی و فائز ساعد انوار (1394)، «تحلیل سبکشناختی نحوی – بلاغی ساختهای همپایه در خطبۀ یکصد و یازدهم نهج البلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، سال سوم، شمارۀ 11، صص 18-33.
27
28. قزوینی، محمد بن عبدالرحمن (1420)، الإیضاح فی علوم البلاغة، قاهرة: دار الکتاب المصری.
28
29. کالر، جاناتان (1388)، بوطیقای ساختگرا، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: مینوی خرد.
29
30. گلدمن، لوسین (1369)، نقد تکوینی، ترجمۀ محمد تقی غیاثی، تهران: بزرگ مهر.
30
31. وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی (1386)، دستور زبان فارسی1، تهران: سمت.
31
32. یارمحمدی، لطف اللّٰه (1383)، گفتمانشناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس.
32
ORIGINAL_ARTICLE
معناشناسی خلود در جهنم بر محور هم نشینی
شبکه معنایی واژ گان خلود89 بار درفرآن آمده که 41 بار در مورد بهشتیان و 38 بار در مورد جهنمان است . 28 بار آن در مورد کفارمعاند و10 باردر باره گنهکاران دین دار است .با کمک دانش معناشناسی و ادبیات عرب و واژگان همنشین با خلود به این نتیجه رسیده ایم که که اولا خلود یک مفهوم فرازمانی است .چون مربوط به جهان آخرت است و زمان مربوط به دنیاست .ثانیا خلود در ادب عربی به دو معنای واقعی یعنی جاودانگی ومعنای نسبی که همان معنای لغوی ( مدت طولانی) است ..ثالثا با بررسی های به عمل آمده اکثریت گنهکاران خلودشان نسبی است وبعداز پاکسازی از جهنم و عذاب نجات می یابند اما اقلیتی که استحقاق خلود واقعی را دارند ،نفسشان زنگار زده و تمام چرک و تباهی و فساد را در درون خود فرو برده اندو سیاه وعین گناه شده و عذابهای دوزخ آنها را تطهیر نکرده ،درجهنم باقی می مانند وخلودشان واقعی و جاودانه است.
https://jrla.isca.ac.ir/article_68606_a10fdcc0b84f482ffb1b527b9deb7c06.pdf
2019-11-22
37
73
10.22081/jrla.2020.55619.1247
. کلید واژه ها:خلود
جهنم
معناشناسی
همنشینی
رضوان
حاجی شرفی
rezvan.hajisharafi1345@gmail.com
1
مربی دانشگاه آزاد اسلامی دزفول
LEAD_AUTHOR
عبدالهادی
فقهی زاده
faghizad@ut.ac.ir
2
استاد دانشگاه تهران
AUTHOR
محمد هادی
امین ناجی
aminnaji@pnu.ac.ir
3
استاد دانشگاه پیام نور تهران
AUTHOR
1. آذرنوش، آذرتاش (1384)، فرهنگ معاصر عربی-فارسی، تهران: نشر نی.
1
2. آمدی، سیف الدین (1423ق)، ابکار الافکار فی اصول الدین، قاهره: دارالکتب.
2
3. ابراهیمی، حسن، (388 1) «بررسی تأویلات ابن عربی دربارۀ آیات خلود و جاودانگی عذاب در قرآن»، فصلنامه مطالعات عرفانی، پاییز و زمستان، شمارۀ دهم، صص 5-26.
3
4. ابن بابویه، محمد بن علی (صدوق) (1414ق)، اعتقادات الامامیة، چاپ دوم، قم: کنگرۀ شیخ مفید.
4
5. ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق)، معجم مقاییس اللغۀ، قم: مرکز الإعلام الاسلامی (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم).
5
6. ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ق)، لسان العرب، ط 3، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر.
6
7. انیس، ابراهیم (1408ق)، المعجم الوسیط، تهران: مکتب نشر الثقافة الاسلامیة.
7
8. ایزوتسو، توشیهیکو (1373)، خدا و انسان در قرآن، ترجمۀ احمد آرام، چاپ سوم، تهران: نشر اسلامی.
8
9. ــــــــــــــــــــــــــ، (1394)، مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن مجید، ترجمۀ فریدون بدره ای، تهران: نشر فرزان.
9
10. باقری، مهری (1378)، مقدمات زبان شناسی، تهران: نشر قطره.
10
11. بلخی، مقاتل بن سلیمان (1416ق)، الوجوه والنظائر فی القرآن الکریم، بیروت: مکتبة النور.
11
12. بهبودی، محمد باقر (1369)، معانی القرآن، تهران: نشر خانه آفتاب.
12
13. بی پرویش، مانفرد (1363)، زبان شناسی جدید، ترجمۀ محمد رضا باطنی، تهران: نشر آگاه.
13
14. پالمر، فرانک (1374)، نگاهی تازه به معنی شناسی، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: کتاب ماد.
14
15. جوادی آملی، عبدالله (1385)، تسنیم، چاپ اول، قم: انتشارات اسراء.
15
16. جوهری، اسماعیل بن حماد (1410ق)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، ط 1، بیروت: دار العلم للملایین.
16
17. حسینی طهرانی، سید محمد حسین (1423ق)، معاد شناسی، مشهد: نشر علامۀ طباطبایی.
17
18. حمیری، نشوان بن سعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دار الفکر المعاصر.
18
19. خوانین زاده، محمدعلی (1394)، «معناشناسی کاربرد اسم فاطر در قرآن کریم»، مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، بهار و تابستان، شمارۀ 94، صص9-22.
19
20. دهقانی، محمد حسین، محمد رضا بلانیان (1389)، «تحلیلی بر جاودانگی عذاب از دید ملاصدرا و تطبیق آن با آیات و روایات»، مجله الهیات تطبیقی، بهار و تابستان، شمارۀ 3، صص117-134.
20
21. رازی، ابو عبدالله محمد بن عمر فخرالدین (1420ق)، مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر)، بیروت: دار احیاء التراث العربیة.
21
22. راغب اصفهانی، حسن بن محمد (1312ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دار العلم.
22
23. رضی، محمد بن طاهر (بیتا)، نهج البلاغة، تحقیق صبحی صالح، قم: دار الهجرة.
23
24. زحیلی، وهبة بن مصطفی (1418ق)، التفسیر المنیر، بیروت: دارالفکر المعاصر.
24
25. زمخشری، محمود بن عمر (1417ق)، الکشاف عن حقایق القرآن، قم: انتشارات مکتب الإعلام الاسلامی.
25
26. سیاح، احمد (1365)، فرهنگ بزرگ جامع نوین، تهران: انتشارات اسلامی.
26
27. صفوی، کورش (1380)، از زبان شناسی به ادبیات، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
27
28. طباطبایی، سید محمد حسین (1403ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
28
29. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
29
30. طریحی، فخرالدین محمد (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
30
31. طوسی، محمدبن حسن (1405ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
31
32. طوسی، نصیرالدین محمد (بیتا)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: منشورات شکوری.
32
33. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
33
34. قرشی، علی اکبر (بی تا)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
34
35. قیصری رومی، محمد داوود (1375)، شرح فصوص الحکم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
35
36. کاشانی، عبدالرزاق (1422ق)، تأویلات القرآن الکریم (المشهور بتفسیر ابن عربی)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
36
37. مجلسی، محمد باقر (1403ق)، بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
37
38. مصطفوی، حسن (1416ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: انتشارات ایران.
38
39. مطیع، حسن (1387)، «خلود در عذاب با مروری بر دیدگاه صدرالمتألهین»، فصلنامه پژوهش اندیشه نوین دینی، زمستان، شمارۀ 15، صص95-116.
39
40. معلوف، لوییس (1380)، المنجد، ترجمۀ محمد بندر ریگی، تهران: انتشارات ایران.
40
41. ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار.
41
42. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1425ق)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
42
43. نجیمی، محسن علی (1394)، «بررسی عقلی و شواهد قرآنی روایی بر اثبات مفهوم خلود در جهنم»، پژوهش نامه قرآن و حدیث، پاییز و زمستان، شمارۀ 17، صص50-63.
43
44. نکونام، محمد رضا (1386)، خلود در دوزخ، قم: انتشارات نگین.
44
ORIGINAL_ARTICLE
رابطه آوایی-محتوایی کلام در نهج البلاغه (مطالعه موردی خطبه قاصعه)
از میان لایه های چهارگانه ی زبان شناسی (آوایی، معنایی، صرفی، نحوی) لایه های آوایی اولین بخش ماهیت زبانی را تشکیل می دهد که موسیقی خاصی به واژگان بخشیده و نقش مهمی را در انتقال پیام به مخاطبین ایفا می کنند. از آن جا که نهج البلاغه بعد از قرآن عالی ترین نمونه بلاغت و فصاحت به شمار می رود از نشانه های آوایی برای القای معنا به مخاطب بیشترین بهره را برده است، چنان که گزینش و چینش واژگان به گونه ای است که موسیقی الهام بخشی را تداعی کرده و محتوای موضوعی آن را به تصویر می کشد. این مقاله با تکیه بر روش توصیفی– تحلیلی و با بررسی کیفیت هماهنگی گزینش واژگان توسط امام علی (ع) با آوا و ساختار جملات، به تبیین ارزش معنایی دقیق آوا و ارائه ی جایگاه آن در خطبه ی قاصعه پرداخته است تا به این نتیجه دست یابد که استفاده از آواهای خاص در موقعیت های کلامی مختلف، راه را برای فهم معنای مقصود توسط مخاطب هموار ساخته و اوج بلاغت گوینده را به اثبات رسانده است
https://jrla.isca.ac.ir/article_68607_9b657cfc26baf39acb0b695d2ce5e6e4.pdf
2019-11-22
73
95
10.22081/jrla.2020.55668.1249
نهج البلاغه
خطبه قاصعه
معناشناسی
آواشناسی
سودابه
مظفّری
soud42_moz@khu.ac.ir
1
دانشگاه خوارزمی تهران
LEAD_AUTHOR
فاطمه
خرّمیان
saman_sozankhoramian@yahoo.com
2
زبان و ادبیات عربی. دانشکده ادبیات. دانشگاه خوارزمی. تهران. ایران
AUTHOR
1. آل بویه، عبدالعلی و نظری، علیرضا (بیتا)، همآوایی واژگانی و نقش آن در انسجام خطبههای نهج البلاغه، فصلنامه ادبیات دینی، شماره3، صص23-44.
1
2. إبن أبی الحدید، عبد الحمیدبن محمد (1995)، شرح نهج البلاغة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
2
3. ابن جنی (1952)، الخصائص، تحقیق محمد علی النجار، ط3، قاهرة: دار الکتب المصریة.
3
4. ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، ضبط و تحقیق عبد السلام محمد هارون، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الإسلامی.
4
5. ابن منظور، محمدبن مکرم (1988)، لسان العرب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
5
6. إبن میثم بحرانی، کمال الدین علی (بیتا)، شرح نهج البلاغة، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
6
7. أبو زید، أحمد (1992)، التناسب البیانی فی القرآن، رباط: الدار البیضاء.
7
8. اختیار، منصور (1348)، معنی شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
8
9. اسدی، عادل حسن (2006)، من بلاغة الإمام علی7 فی نهج البلاغة، قم: مؤسسة المحبین.
9
10. انیس، ابراهیم (1374)، آواشناسی زبان عربی، ترجمۀ ابوالفضل غلامی و صفر سفیدرو، چاپ اول، قم: نشر اسوه.
10
11. باقری، مهری (1367)، مقدمات زبان شناسی، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
11
12. بییرویش، مانفرد (1363)، زبان شناسی جدید، ترجمۀ محمد رضا باطنی، چاپ دوم، تهران: نشر آگاه.
12
13. پورفرزیب، إبراهیم (1377)، تجوید جامع، چاپ دوم، تهران: نشر سمت.
13
14. پیر کومله، مائده (1393)، بررسی دلالی و معنایی سوره مریم، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
14
15. تجلیل، جلیل (1367)، جناس در پهنه ادب فارسی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
15
16. حاجی زاده، مهین (1388)، «بررسی و تحلیل نگرشهای آوایی و واج شناسی ابن جنی»، مجله علمی پژوهشی زبان و ادبیات عربی، شمارۀ 1، صص41-63.
16
17. حسنی، منصوره (1393)، بررسی مقایسهای ساختار آوایی خطبه ها و نامههای نهج البلاغه، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه قزوین.
17
18. حق شناس، علی محمد (1376)، آواشناسی (فونتیک)، چاپ پنجم، تهران: چاپ نقش جهان.
18
19. خاقانی، محمد و یوسف فضیلت (1385)، «دلالت آوایی در آیههای وعد و وعید قرآن کریم»، دو فصلنامه قرآن در آیینه پژوهش، سال اول، شمارۀ 10، صص79-101.
19
20. دشتی، محمد (1386)، ترجمه نهج البلاغه، چاپ اول، تهران: نشر سرور.
20
21. سالم، شیرین و مهین حاجی زاده (1391)، «زیباشناسی گونههای جناس در نهج البلاغه»، پژوهشنامه علوی پژوهشگاه علوم انسانی، سال 3، شمارۀ 1، صص67-90.
21
22. صفوی، کوروش (1386)، آشنایی با معنی شناسی، تهران: نشر پژواک کیوان.
22
23. عاملی، معین دقیق (2012)، دروس فی البلاغة، ط1، بیروت: دار جواد الأئمة.
23
24. عباس، حسن (2004)، خصائص الحروف العربیة و معانیها، دراسة، بیروت: منشورات إتحاد الکتاب العرب.
24
25. عکاشة، محمود (1426)، التحلیل اللغوی فی ضوء علم الدلالة، قاهرة: دار النشر الجامعات.
25
26. علایلی، عبداللّٰه (1988)، تهذیب المقدمة اللغویة، بیروت: دار السؤال.
26
27. علی الصغیر، محمد حسین (2000)، الصوت اللغوی فی القرآن، بیروت: دار المؤرخ العربی.
27
28. فرید عبداللّٰه، محمد (2008)، الصوت اللغوی و الدلالة فی القرآن الکریم، ط1، بیروت: دار الهلال.
28
29. فلاح، ابراهیم و سجاد شفیعپور (1394)، «کاربرد شناسی نشانههای آوایی در نظام معنایی قرآن»، دوفصلنامه پژوهش های قرآنی در ادبیات، شمارۀ 1، صص 41-63.
29
30. قربانپور، لیلا (1391)، بررسی دلالی سوره ابراهیم و یوسف7، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
30
31. کانتینو، جان (1961)، دروس فی علم الأصوات العربیة، تعریب: صالح قرماوی، تونس.
31
32. مالکی، ام البنین (1389)، الدلالة الصوتیة فی خطب نهج البلاغة، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
32
33. منتظری، حسینعلی (1368)، شرح خطبۀ قاصعه، چاپ اول، تهران: نشر اطلاعات.
33
34. مهدی عواد، عبد الحسین (2008)، فقه اللغة العربیة، بیروت: مؤسسة العارف للمطبوعات.
34
35. نجاریان، ماجد (1385)، الدلالة الصوتیة فی القرآن الکریم، رسالۀ دکتری، دانشگاه اصفهان.
35
36. وال وارک، جی. اف (بیتا)، زبان و زبان شناسی،ترجمۀ حمید سرهنگیان، تبریز: چاپخانه شفق.
36
37. هاشمی، احمد (1376)، جواهر البلاغة، ط7، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الأعلام الإسلامی.
37
38. یول، جورج (1370)، بررسی زبان، مبحثی در زبانشناسی همگانی، ترجمۀ اسماعیل جاویدان و حسین وثوقی، چاپ اول، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
38
ORIGINAL_ARTICLE
زیباییشناسی صنعت التفات در نامههای نهجالبلاغه
از پدیدة التفات به عنوان یکی از تکنیکهای متعدّد زیباییبخشی یاد میشود که سبب آشناییزدایی در متون میگردد. چرا که با بهرهگیری از این صنعت ادبی در حقیقت، ساختار تکراری و یکنواخت کلام که برای مخاطب آشنا شده است تغییر مییابد و ادیب با چرخشی ناگهانی در شیوة بیان خویش، از اسلوب دیگری که خلاف روش اوّلی است بهره میگیرد. امام علی(ع) به عنوان یک ادیب توانمند از این آرایة ادبی در نامههای نهجالبلاغه بهرهها گرفته تا مخاطب را هر چه بیشتر مسحور بیان و مجذوب کلام خود نماید. در نوشتار حاضر که با روش توصیفی - تحلیلی، به رشتة تحریر درآمده است، نخست توضیحات مختصری پیرامون پدیدة التفات و ارتباط آن با مبحث آشناییزدایی ارائه شده و در ادامه گونههای مختلف صنعت التفات در نامههای نهجالبلاغه و تأثیری که این آرایة ادبی در معنا ایجاد نموده، مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که مولای متّقیان امام علی(ع) به عنوان طلایهدار عرصة فصاحت و بلاغت برای تأثیرگذاری هرچه بیشتر بر مخاطب بنا به اغراضی همچون اهمیّت مطلب، تنبیه، تحذیر و تشویق مخاطب، تعمیم موضوع، تغییر در دایرة شمول و گسترش مصداق، احترام و اکرام مخاطب و ... از این ابزار هنری استفاده نموده است.
https://jrla.isca.ac.ir/article_68608_ce0e457ac84cf710489f1c6f67f36937.pdf
2019-11-22
95
113
10.22081/jrla.2020.55091.1230
آشناییزدایی
صنعت التفات
نهجالبلاغه
نامهها
علی
خضری
alikhezri84@yahoo.com
1
عضو هیات علمی دانشگاه خلیج فارس- بوشهر
LEAD_AUTHOR
عباس
محدثی نژاد
mohadasi53@gmail.com
2
دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه خلیج فاریس
AUTHOR
1. ابن ابی الحدید، فخرالدین ابوحامد (1416ق)، شرح نهج البلاغه، ط2، بیروت: دار الجیل.
1
2. ابن أثیر، ابوالحسن علیبن محمد (بی تا)، المثل السائر، ط2، قاهرة: دار نهضة مصر للطبع والنشر.
2
3. ابن منظور، محمد بن مکرم (بیتا)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
3
4. ابن میثم، کمال الدین بن میثم بحرانی (1385)، شرح نهج البلاغه، چ1، مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
4
5. جوینی خراسانی، ابراهیم (1428)، فرائد السمطین فی فضائل المرتضی والبتول والسبطین والأئمة من ذریتهم علیهم السلام، ط1، قم: دار الحبیب.
5
6. دشتی، محمد (1384)، ترجمۀ نهج البلاغه، چ2، تهران: اسوه.
6
7. زمخشری، محمود بن عمر (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، ط3، بیروت: دار الکتاب العربی.
7
8. سبحانی، جعفر (1391)، فروغ ولایت؛ تاریخ تحلیلی زندگانی امیر مؤمنان علی علیه السّلام، چ12، قم: مؤسسه امام صادق7.
8
9. طاهری، علی (1394)، «آشناییزدایی و برجستهسازی در خطبههای نهجالبلاغه با بهرهگیری از صنعت التفات»، فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه، سال سوم، شمارۀ 12، دانشگاه ابن سینا همدان: صص1-23.
9
10. طبل، حسن (1998)، أسلوب الإلتفات فی البلاغة القرآنیّة، قاهرة: دار الفکر العربی.
10
11. طریحی، فخرالدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین؛ تحقیق السید احمد الحسینی، چ3، تهران: المکتبة الرضویّة لإحیاء الآثار الجعفریّة.
11
12. علوی یمنی، یحیی بن حمزه بن علی بن ابراهیم (1332ق)، الطراز المتضمّن لأسرار البلاغة و علوم حقائق الإعجاز، قاهرة: المقتطف.
12
13. مطلوب، أحمد (1980)، أسالیب بلاغیّة؛ الفصاحة، البلاغة، المعانی، ط2، کویت: وکالة المطبوعات.
13
14. مقیاسی، حسن؛ مطهره فرجی (1395)، «تناسب ساختار با محتوا با توجه به دو نظریۀ نظم و آشناییزدایی (به محوریت سورۀ مبارکه "لیل")»، دوفصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشهای زبانشناختی قرآن، دانشگاه اصفهان، سال پنجم، شمارۀ دوم، صص 81-104.
14
15. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1390)، پیام امیرالمؤمنین؛ شرح تازه و جامعی بر نهجالبلاغه، چ2، قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب7.
15
16. موسوی، سید عباس علی (1418ق)، شرح نهجالبلاغه، بیروت: دارالرسول الأکرم، دارالمحجة البیضاء.
16
17. میدانی، عبد الرحمن حسن حبنکة (1416ق)، البلاغة العربیّة؛ أسسها وعلومها وفنونها وصور من تطبیقاتها بهیکل جدید من طریف و قلید، دمشق: دار القم و بیروت: دار الشامیّة.
17
18. وحیدیانکامیار، تقی (1393)، بدیع از نگاه زیباییشناسی، چ6، تهران: سمت.
18
19. ویس، احمد محمد (1394)، آشناییزدایی از منظر پژوهشهای سبکشناختی، ترجمۀ شهریار نیازی و سعدالله همایونی، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
19
ORIGINAL_ARTICLE
آموزه رجعت و تأثیر آن در اختلاف سبک ترجمههای قرآنی
از جمله حوادث بسیار مهم دوره ظهور و برقراری حکومت امام زمان (عج)، موضوع رجعت است که برای امکان وقوع آن به آیات 82 و83 سورة نمل، آیات 55، 72، 254 و 259 سورة بقره و 43 سورة ص استناد شده است. رجعت امری مسبوق بهسابقه است چرا که پروردگار نظیر آنرا در باره امتهاى گذشته اجرا فرموده است. بدینمعنی که افرادی که از این دنیا رفتهاند، دوباره به آن باز میگردند و رجعت نیز از منظر لغوی به همین معناست، یعنی بازگشت به دنیا قبل از برپایی قیامت. در فرهنگ دینی شیعه مراد از رجعت بازگشت گروهی از نیکان و نیز برخی انسانهای فاسق و ظالم به این دنیا پیش از قیامت است. رجعت با بازگشت انسانها در قیامت تفاوت دارد و طبق روایات در دوران ظهور امام زمان (عج) غیر از افرادی که در آن دوره زندگی میکنند، عدهای از مؤمنان مخلص و کافران مطلقی که در گذشته زندگی میکردهاند بر خواهند گشت. این پژوهش بر آن است تا به-صورت موردپژوهانه در آیات 82 و 83 سوره نمل نشان دهد که مترجمان فارسی قرآن تا چه حدی این موضوع را در ترجمه فارسی آیات مذکور از سوره نمل بازتاب دادهاند.
https://jrla.isca.ac.ir/article_68609_48a6e8f9bcf50443509548b8cb30a25f.pdf
2019-11-22
113
127
10.22081/jrla.2020.55655.1248
شیعه
رجعت
سوره نمل
ترجمه فارسی قرآن کریم
محمدحسن
امرائی
amraee.phd@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه ولایت
LEAD_AUTHOR
بهبود
ناصری هرسینی
nasryhrsynyb@gmail.com
2
دانش آموخته دانشگاه رازی کرمانشاه
AUTHOR
1. آیتی، عبدالمحمد (1374)، ترجمۀ قرآن، تهران: انتشارات سروش.
1
2. الهی قمشهای، مهدی (1380)، ترجمۀ قرآن، قم: انتشارات فاطمة الزهراء.
2
3. بالادستیان، محمد امین، محمد مهدی حائریپور، مهدی یوسفیان (1387)، نگین آفرینش، قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی7.
3
4. بروجردی، سید محمد ابراهیم (1366)، ترجمۀ قرآن، تهران: انتشارات صدر.
4
5. بلاغی، سید عبد الحجة (1386ق)، حجة التفاسیر وبلاغ الإکسیر، قم: انتشارات حکمت.
5
6. حداد عادل، غلامعلی (1392)، ترجمۀ قرآن، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
6
7. حسینی همدانی، سید محمد حسین (1404ق)، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.
7
8. صفارزاده، طاهره (1380)، ترجمۀ قرآن، تهران: مؤسسه فرهنگی جهان رایانه کوثر.
8
9. صفی علیشاه، حسن بن محمد باقر (1378)، تفسیر صفی، تهران: انتشارات منوچهری،.
9
10. طباطبایی، سید محمدحسین (1374)، ترجمۀ تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
10
11. طبرسی، ابو على الفضل بن الحسن (1360)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.
11
12. طبیبیان، سید حمید (1367)، فرهنگ لاروس، تهران: انتشارات امیر کبیر.
12
13. طیب، سید عبدالحسین (1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
13
14. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.
14
15. فولادوند، محمد مهدی (1415ق)، ترجمۀ قرآن، تهران: دار القرآن الکریم.
15
16. فیض الاسلام، سید علی نقی (1378)، ترجمه و تفسیر قرآن عظیم، تهران: انتشارات فقیه.
16
17. مجلسی، محمد باقر (بیتا)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
17
18. معروف، یحیی (1391)، فن ترجمه، چاپ دهم، تهران: انتشارات سمت.
18
19. مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
19
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نشانهشناسی سحر در قرآن کریم
امروزه به دلیل گسترش علوم مختلف و رواج مباحث زبانشناسی جدید، پدیدهی تعدد معانی متون مختلف، از جمله قرآن کریم از جذابترین زمینههای تحقیقاتی است که میتواند بابی جدید روی عالمان دین و دریچهای تازه برای فهم متون دینی بگشاید. دانش نشانهشناسی از جمله دانشهای نوینی میباشد که موجب افزایش آگاهی انسان، و توجه به اموری است که تاکنون از دیدگان او پنهان ماندهاند و تفسیر و تاویل قرآن قرنها مورد توجه دانشمندان اسلامی میباشد. موضوع مورد بحث در این مقاله جادو یا سحر و جادوگری است که از کهنترین پدیدههای عوامانه هستند که آثار آنها در بسیاری از فرهنگها در سراسر جهان دیده میشود. از اینرو هدف از این مقاله بررسی نشانهشناسی کلمه پر تکرار جادو و سحر و ابعاد آن در قرآن کریم میباشد. بنابراین ما در این مقاله به نشانهشناسی و بررسی ابعاد آن، جادو و معنای لغوی جادو و اقسام آن از دیدگاه قرآن، میپردازیم. اطلاعات این مقاله بهصورت توصیفی-تحلیلی و اسنادی گردآوری شده است. جستجو از سایت پارس قرآن در مجموع 58 آیه در مورد سحر پیدا شده است. از 114 سوره قرآن این کلمه در 22 سوره آمده است که همگی این آیات مورد بررسی قرار گرفتهاند. از نشانههایی که در آیات بررسی شده میتوان دریافت کرد اینست که سحر، از رایجترین نسبتهایى بود که مشرکان به پیامبر مىدادند. خداوند برای دعوت پیامبران به خداوند یکتا دروغ نمیگوید و برای نبوت از سحر استفاده نمیکند بلکه با صداقت و دلایل عقلی مردم را دعوت میکند و انسانها را به معاد آگاه میکند.
https://jrla.isca.ac.ir/article_68610_a1dee0ae2c6b652f374872454d62f3d3.pdf
2019-11-22
127
151
10.22081/jrla.2020.53154.1203
کلیدواژه: نشانهشناسی
دین
قرآن
جادو
سحر
محمد
کرمی نیا
karaminia.mohammad@yahoo.com
1
دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم
LEAD_AUTHOR
1. ابن فارس، احمدبن فارس (1399ق)، معجم المقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالفکر.
1
2. ابن منظور، محمدبن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر.
2
3. الهی قمشهای (1375)، ترجمۀ قرآن کریم، تهران: بنیاد نشر قرآن.
3
4. انصاری، مرتضی (1410ق)، المکاسب، تحقیق سید محمد کلانتر، بیروت: منشورات مؤسّسة النّور للمطبوعات.
4
5. بروجردی، سید محمدابراهیم (1366)، تفسیر جامع، چاپ ششم، تهران: انتشارات صدر.
5
6. پریزاد، حسین، فروغ صهبا (1395)، «بازتاب اندیشۀ اسطورهای جادو در غزلیات مولوی»، کهن نامه ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شمارۀ اول، صص 1-24.
6
7. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین (1363)، تفسیر اثنی عشری، چاپ اول، تهران: انتشارات میقات.
7
8. خلعتبری، سام الدین، مهری رحمانی (1393)، «دیدگاه اسلام و یهود درباره سحر»، فصلنامه سراج منیر، دورۀ 5، شمارۀ 15، صص 105-132.
8
9. راغب اصفهانی، حسینبن محمد (1312ق)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دار القلم.
9
10. رمضان نرگسی، رضا (1389)، «سحر و جادو از دیدگاه علم و معرفت»، فصلنامه معرفت، شمارۀ 34، صص 1-8.
10
11. طباطبایی، سید محمد حسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
11
12. طبیبیان، سید حمید (1397)، فرهنگ لاروس، تهران: انتشارات امیر کبیر.
12
13. طریحی، فخرالدین ابن محمد (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
13
14. طیب، سید عبدالحسن (1387)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسلام.
14
15. عامری، محمدعلی، علی باقر طاهری نیا، معصومه شبستری (1395)، «نشانهشناسی ادبی شخصیت فرعون در قرآن کریم»، فصلنامه علمی پژوهشی ادبی-قرآن، دورۀ 4، شمارۀ 14، صص 130-149.
15
16. عمید، حسن (1379)، فرهنگ عمید، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
16
17. فراهیدی، خلیلبن احمد (1409ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
17
18. قائمینیا، علیرضا (1386)، «دانش نشانهشناسی و تفسیر قرآن»، مجله قرآن و علم، شمارۀ اول، صص 137-160.
18
19. قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، چاپ یازدهم، تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
19
20. قمری، بیان، علی باقر طاهری نیا (1396)، «نشانهشناسی واژه النار در قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، دورۀ 2، شمارۀ 5، صص 9-35.
20
21. محققان، زهرا (1393)، «نشانهشناسی لایهای آیات قرآن کریم با توجه به روابط درون متنی و بینامتنی»، فصلنامه قرآن شناخت، سال هفتم، شمارۀ 1، صص 27-46.
21
22. محکی، علی اصغر، راضیه سوزن چی کاشان (1391)، «نشانهشناسی نمادهای بهشت در قرآن کریم»، نشریه مدیریت فرهنگی، دورۀ 6، شمارۀ 15، صص 19-30.
22
23. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374)، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
23
24. نجفیان، آرزو، حیات عامری (1389)، «نگاهی نشانهشناختی به واژه آیه در قرآن کریم»، فصلنامه علمی-پژوهشی نقد ادبی، دورۀ 3، شمارۀ 10، صص 175-204.
24
ORIGINAL_ARTICLE
بسامدهای هیجانی و سحرانگیزی بلاغی«خطبة شقشقیه»
خطبة شقشقیه از مشهورترین و پرمحتواترین خطابههای حضرت علی(ع) است که شامل شکوهها، دادخواهیها و انتقادات از خلفای پیش از خود است، که با فصاحت بیانی واقعیت تلخ جامعه اسلامی و زمامداری خلفای پیشین را با قلم اندیشه به رشته تحریر درمیآورد. امام علی(ع) در این خطبه با ساختار خطابی و سیاسی به واکنش در برابر غصب خلافت و بیان بدعتها، انحرافات خلفا و آسیبهای وارد گشته بر جامعه اسلامی میپردازد و برای القای مفاهیم در وجود مخاطب از شیوههای ادبی و بلاغی همچون تشبیه، استعاره و مجاز بهره میگیرد؛ با بینش نقدی در پدیدههای اجتماعی و سیاسی عصر خویش برای درونی سازی ارزشهای معنوی در بافت جامعه اسلامی گام برمیدارد و با رویکرد نقادانه شیوههای حکمرانی و سیاستمداری را مورد تحلیل قرار میدهد. مقاله حاضر در پی واکاوی اسالیب بلاغی با تکیهبر بسامدهای عاطفی و روحی در خطبة شقشقیه و بار معنایی آنها و با توجه به بافت متن است. در این خطبه مفاهیم ذهنی، ساختار زبانی، اسالیب بیانی در انسجام منحصربهفرد به هم پیوند خوردهاند و با بافت کلامی تأثیرگذار در مخاطب برای آگاهی از شرایط سیاسی و اجتماعی و شیوههای حکمرانی در تصویرپردازی بیهمتا ارائه گشتهاند، آرایههای بلاغی در آن با هنرمندی تمام گزینش یافته، که علاوه بر خلق فضای ادبی، با ساختار کلی سخن امام(ع) در تبیین شرایط ناگوار سیاسی و از همگسیختگیهای اجتماعی در نتیجه عملکرد ناصحیح خلفای پیشین مناسبتی تام مییابد. این پژوهش به ساختار زبانی امام علی(ع) در القای مفاهیم پرمحتوا و تحلیل درونمایههای این خطبة ارزشمند از جنبههای بلاغی میپردازد.
https://jrla.isca.ac.ir/article_68611_a0bf105a4bcc37b5019138824534bbd4.pdf
2019-11-22
151
170
10.22081/jrla.2020.54652.1222
امام علی(ع)"
"نهجالبلاغه"
" خطبة شقشقیه"
" بسامدهای هیجانی"
"جلوههای بلاغی"
هانیه
مجیدی
majidi.haniye@gmail.com
1
مشهد، میدان آزادی، دانشگاه فردوسی مشهد ، خوابکاه فجر 1 فاز2 .اتاق 138
AUTHOR
یحیی
علیزاده تیمورلویی
alizadeyahya@yahoo.com
2
مشهد، میدان آزادی، دانشگاه فردوسی مشهد ، خوابکاه فجر .
LEAD_AUTHOR
1. قرآن کریم.
1
2. ابن ابی الحدید، عبدالحمیدبن محمد المداینی (۱۹۹۵)، شرح نهجالبلاغه، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
2
3. ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق)، لسان العرب، بیروت: دارالصادر.
3
4. ابن میثم بحرانی، کمالالدین میثم بن علی (۱۹۸۱)، شرح نهجالبلاغه، بیروت: دارالعلم الاسلامی.
4
5. بلاوی، رسول؛ محمد غفوری فر (1436ق)، «الظواهرالأسلوبیة فی خطبة الشقشقیة»، مجلة الدراسات فی العلوم الإنسانیة، دانشگاه تربیت مدرس، السنة 22، العدد 1، علمی پژوهشی، صص 49-68.
5
6. تفتازانی، سعدالدین (۱۳۸۳)، مختصرالمعانی، طبع 8، بیروت: دارالفکر.
6
7. جرجانی، عبدالقاهر (۲۰۰۷)، دلائل الاعجاز، بیروت: دارالفکر.
7
8. دشتی، محمد (۱۳۷۸)، المعجم المفهرس لالفاظ نهجالبلاغه، چاپ 17، قم: انتشارات أمیرالمؤمنین7.
8
9. زمخشری، محمودبن عمر (۱۹۷۹)، اساسالبلاغة، بیروت: دارالصادر.
9
10. شهیدی، سید جعفر (۱۳۷۰)، ترجمه نهجالبلاغه، چاپ سیویکم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
10
11. طبانة، بدوی احمد (1962)، "علم البیان "دراسة التاریخیة فی أصول البلاغة العربیة، قاهرة: مکتبة الآنجلو المصریة.
11
12. مشایخی، خرمیان (1393)، «معناشناسی اسلوب نهجالبلاغه (خطبه ۵-۱)»، فصلنامه ادبیات دینی، شمارۀ ۷، صص 93-111
12