دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
01
2
2012
11
21
بررسی موانع حضور قلب در نماز، در مثنوی معنوی
9
34
FA
علی اکبر
باقری خلیلی
هیئت علمی دانشگاه مازندران
عبادت، هدف آفرینش و نماز، سید عبادات و متعالی ترین نوع ذکر خدا از منظر صورت و حقیقت است. پذیرش نماز در نزد خدا به کمال آن، و کمال آن به رعایت آداب ظاهری و باطنی اش بسته می باشد و حضورقلب، مهمترین ادب باطنی نماز بوده و مقبولیتّ نماز به مقدار حضورقلب است، چنانکه در حدیث نبوی، نماز بدون حضورقلب، نماز کامل به شمار نیامده است. اگر چه مولوی در مثنوی، شریعت و طریقت و ظاهر و باطنِ عبادات را از یکدیگر جدایی ناپذیر می داند، امّا اساسا به بازتاب آداب و پیام های باطنی عبادات، به ویژه نماز پرداخته و ضمن تأکید بر حضور قلب در نماز، لازمة تحقق آن را اهتمام در دفع و رفع موانعش می داند و: 1) دنیا، 2) نفس امّاره، 3) شیطان، 4) خیا ل و پراکندگی خاطر را مهمترین موانع حضورقلب ذکر می کند. نکوهش دنیا در مثنوی به معنی دعوت به رهبانیّت و ترک تعاملات اجتماعی و معیشتی نبوده، بلکه دعوت به بیداری از غفلت است، زیرا دنیا از دیدگاه او غفلت از خدا است. مولوی به تأسی از حدیث نبوی، جهاد با نفس امّاره را جهاد اکبر خوانده و از کشتن آن، تصعید و تبدیل هواهای نفسانی به خواسته های معقول روحانی را اراده می نماید که در سایة پیر حقیقت بین، قابل تحصیل است. از دیدگاه او قلبِ حقایق یا وارونه کاری، از مهمترین تصرّفات شیطان در وجود آدمی است که به وسیلة وسوسه انجام می گیرد و تهدید مسلمانان نااستوار در ایمان، به فقر و فحشا از زیانبارترین این وسوسه ها است. خیال به معنی شکها و پندارهای بیهوده است که به دلیل تلوّن و تنوّع، خاستگاه روشهای متفاوت حقیقت طلبی می گردد و نتیجة قهری آن، به هم ریختن تمرکز حواس، ثبات فکر، حضور قلب و نهایتاً دوری از حق است. از این رو، عمل به خلاف خواست خیال، عمده ترین راه رام کردن آن محسوب می گردد.
https://jrla.isca.ac.ir/article_135.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_135_a10cd6f41d9d9e6b71382621e7a0976b.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
01
2
2012
11
21
تجلی صور خیال در صحیفه سجادیه، زیباترین اثر دعایی شیعه
35
69
FA
حجت
رسولی
هئیت علمی دانشگاه شهید بهشتی
مجتبی
ترکاشوند
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی
خیال، روح و جانمایة ادبیات و عرصة تجلی آن، عناصر علم بیان از جمله تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه است. صحیفة سجادیة امام سجاد(ع) به رغم غرض و هدف خاص مترتب بر آن، با برخورداری از سبک مخصوص به خود، اثری ادبی نیز به شمار میآید. اما این که تا چه میزان از این مهمترین جانمایة ادب یعنی خیال بهره گرفته، مسألهای است که این مقاله به آن پرداخته و در پی پاسخ به این پرسش است که: در صحیفة سجادیه، چه عناصری از علم بیان که جلوهگاه خیالپردازی در متون ادبی است به کار رفته و تا چه حد این عناصر، خیا لپردازی را که قوام بخش ادبیات متن شمرده میشود، متبلور ساخته است؟ به این منظور با ارائة تعاریف مختصر از عناصر تشکیل دهندة دانش بیان و با تحلیل متن صحیفه و ارائة شواهدی چند معلوم ساختهایم که امام سجاد (ع) در صحیفة خویش از تشبیه و کنایه و مجاز و استعاره به شیوهای بسیار ظریف و زیبا بهره برده و مضامین را با ترکیباتی رو حنواز بیان کرده است. بهعلاو ه از میان انواع سهگانة خیال (ساده، آفریننده، بالدار)، خیال ساده یا همان «التصویر البیانی » بیشتر از سایر آرایهها در صحیفة امام سجاد (ع) آشکار و نمایان است.
صحیفة سجادیه,دعا,صور
https://jrla.isca.ac.ir/article_139.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_139_446d55f8c7820932bf41b6046b4b41a7.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
01
2
2012
11
21
تحلیل بلاغی خطبه حضرت زینب(س)
69
91
FA
محمود
خرسندی
هیئت علمی دانشگاه سمنان
زهرا
فیض
هیئت علمی دانشگاه پیام نور سمنان
سید روح الله
حسینی طاهری
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان
خطبۀ حضرت زینب (س) به عنوان یکی از جلوههای زیبای فصاحت و بلاغت در زبان عربی، برآمده از دل سنتّ زبانی عرب و قواعد و قوانین ادبی و بلاغی آن است. به همین روی درک معنای کلام آن حضرت و بهرهمندی از لطایف و اشارات موجود در آن، نیازمند بررسی ادبی واژگان و عبارات خطبه میباشد. مقالة حاضر علاوه بر مباحث علم معانی موجود در خطبة کوفه به بررسی آرایههای لفظی و معنوی این پدیده میپردازد و همآوایی آن را با موازین فصاحت و بلاغت نمودار میسازد.
خطبه,فصاحت,بلاغت,آرایه های لفظی و معنوی,زینب(س)
https://jrla.isca.ac.ir/article_140.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_140_f200655935ebe796bec4daeb26e3b00b.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
01
2
2012
11
21
تحلیل گفتمان امام رضا (ع) از منظر برنامه هدایت اعصابی- زبانی
91
104
FA
بهزاد
قنسولی
هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
خلیل
قاضیزاده
هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
مجید
الهی
دانشچوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد
در نظریهپردازیهای اخیر در ارتباط با تجزیه و تحلیل گفتمان، تحقیقات ایدئولوژیک و تاریخی به طور خاص مورد توجه قرار گرفتهاند. در این روند، هدف، دستیابی به راهکارهایی برای تحلیل و درک گفتمان جوامع زبانی به منظور تعامل جهانی بهتر است . با توجه به این واقعیت که جهانی شدن خود تلاشی برای ایجاد نوعی وحدت زبان است، جوامع زبانی در کشورهای اسلامی باید توجهی بیشتر به ارائة گفتمانی متناسب با نیازهای انسان در دورة معاصر که عصر پیشرفتهای عظیم است، داشته باشند. به نظر میرسد در مدلهای حاضر مرتبط با گفتمان، معایب و ایراداتی خاص وجود دارد که ناشی از این واقعیت است که این مدلها تماماً ساخته و پرداختة بشر هستند. اما ویژگیهای گفتمان جهانی و الهی چیست؟ این مقاله به دنبال یافتن رویکردی جدید برای تبدیل ایدهها به مدلی منسجم از گفتمان بر اساس تجزیه و تحلیل گفتمان امام رضا (ع) با رهبران مسیحی ، یهودی و زرتشتی زمان خود است و سعی در تجزیه و تحلیل چنین گفتمانی از منظر برنامة هدایت اعصابی- زبانی دارد و بحث اصلی آن بیشتر معطوف به دو جنبة مهم از گفت و گو است که عمدتاً در عینیت رویکرد و دانش و آگاهی منبع نمود مییابد. در پایان نتیجه گرفته میشود که میتوان از این اصول به عنوان نظامی فعال در گفت و گوی میان تمدنها بهره گرفت.
گفتمان,برنامه هدایت اعصابی- زبانی,تحلیل گفتمان,امام رضا (ع)
https://jrla.isca.ac.ir/article_141.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_141_1cb1c9d82a10dc840032aeb0bd2fe3e8.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
01
2
2012
11
21
بررسی تجلی و حضور مضامین دینی در ادبیات فارسی پیش از قرن هفتم
105
124
FA
مهدی
ممتحن
هیئت علمی دانشگاه آزاد جیرفت
گرد آفرین
محمدی
کارشناسی ارشد زیان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج
وقتی از تأثیر دین در ادبیات سخن به میان میآید، بیشتر مفاهیم و عقایدی مور دنظر است که جنبۀ کلی و اسطورهای مییابد و در تمامی ادیان مقدس مشترک است؛ اسطورهها و مقدساتی که از یک جریان اعتقادی و خاستگاه قومی سر برآورده و در طی زمان به باورها و اعتقادات دیگر ملل راه پیدا کرده است. بسیاری از شعرای برجستۀ ایران از جمله فردوسی، مولوی و دیگران و نیز نویسندگان مشهور در شعر و نثر خود، از مضامین و عناصر دینی (اسلامی، مسیحیت و زردشتی) برای تبیین اندیشة خود سود جسته و خود را به یک فرقۀ خاص محدود ننمودهاند، البته در این راستا شاعرانی نیز وجود دارند که از عقاید و مذهب خود در شعر بهره بردهاند. در این مقاله، نمونههایی از تجلی و حضور مفاهیم دینی را در شاهکارهای نظم و نثر پارسی که مبتنی بر دین و عرفان و سرشار از حکایتهای عرفانی است ارائه مینماییم.
دین,قرآن و حدیث,ادبیات فارسی,شعر,نثر,شاعران,و نویسندگان
https://jrla.isca.ac.ir/article_142.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_142_f1a4c4f86df10ad1bacaa6cb98cfbe33.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
01
2
2012
11
21
جلوههای زیباییشناسی سجع در قرآن
125
140
FA
حمیدرضا
مشایخی
هیئت علمی دانشگاه مازندران
زیباییهای خیرهکنندة آن توجه اصحاب بلاغت را به خود جلب نمود و به دلیل وجود شباهتهایی میان آن و آیات قرآن کریم گروهی را به تأیید، انکار، اعتدال و انتخاب اصطلاحی دیگر به نام فاصله واداشت. این اصطلاح نشان میدهد جلوههای زیباییشناسی سجع قرآنی دارای امتیازات فراوان بر سایر کلام بشری است. بررسی سجع در قرآن از منظر زیباییشناسانه نشان میدهد اینگونه سجع بر خلاف نثر مسجع ساختة بشر تابع واژگان نبوده و تنها برای اهداف زیباشناختی به کار نرفته بلکه به عنوان ابزاری برای انتقال پیام به مخاطب به شکلهای تضاد، ارتباط معنایی کلمات مسجع، حذف، تغییر کلمات، تقدیم و تأخر، سجع درونی، اتحاد در حروف پایانی، بهرهگیری از واژگان نادر متناسب با معنا و ارتباط اشتقاقی با واژگان ما قبل جلوه نموده است و استعمال فاصله از سوی محققان نشان از تمایز آن از کلام مسجع بشری دارد.
سجع,آیات,کلام,معنا,زیباییشناسی,فاصله
https://jrla.isca.ac.ir/article_150.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_150_aff8830addaf1c80368a91503cdb8b47.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
01
2
2012
11
21
رویکرد حماسی به واقعه عاشورا درشعر عاشورایی انقلاب اسلامی
141
166
FA
عبدالرحیم
حقدادی
هیئت علمی دانشگاه بیرجند
محمدباقر
تقوی زیروانی
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فراسی
وجود شواهد و منابع دربارة واقعة عاشورا، به روشنی مبینّ این مطلب است که بعد حماسی این واقعة سترگ از مهمترین و اساسیترین ابعاد آن به شمار میرود. اما این بعد حیاتی در تاریخ شعر عاشورایی به ندرت انعکاس مییابد و در مقابل ابعاد تراژدی و عرفانی مجالی برای خودنمایی نمییابد. اما رویکرد حماسی بعد از انقلاب اسلامی به یکباره احیا میشود و بعد از سالها کم توجهی و کم اقبالی، در شعر عاشورایی انقلاب به رویکردی اساسی و پر کاربرد تبدیل میگردد و اکثر شاعران انقلاب مضامین حماسی را به طور گسترده و با بسامد بالا در اشعارشان به کار میبرند. از عوامل احیای رویکرد حماسی در شعر انقلاب اسلامی میتوان از تحولات عصر مشروطه، بینش حماسی متفکران انقلاب اسلامی و مهمتر از همة اندیشههای امام خمینی(ره) نام برد. رویکرد حماسی در شعر عاشورایی انقلاب دارای ویژگیها و مختصات منحصر به فرد همچون پیروزی خون بر شمشیر، استمرار عاشورا، نگاه حماسی به مرگ و جزآن میباشد که در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد.
عاشورا,حماسه,امام خمینی,انقلاب اسلامی,شعر عاشورایی
https://jrla.isca.ac.ir/article_151.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_151_9da2d1d00067fb62c5d702022042b6d8.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
01
2
2012
11
21
تجلی شخصیت پیامبر در شعر فارسی عالمان حوزوی شیعی (بررسی تطبیقی مدایح نبوی در شعر شاعران فارسی و عالمان حوزوی شیعی)
167
192
FA
غلامرضا
رئیسیان
هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
هوشنگ
استادی
کارناسی ارشد زبان و ادبیات عربی
ostadi.houshang@gmail.com
وجود شواهد و منابع دربارة واقعة عاشورا، به روشنی مبینّ این مطلب است که بعد حماسی این واقعة سترگ از مهمترین و اساسیترین ابعاد آن به شمار میرود. اما این بعد حیاتی در تاریخ شعر عاشورایی به ندرت انعکاس مییابد و در مقابل ابعاد تراژدی و عرفانی مجالی برای خودنمایی نمییابد. اما رویکرد حماسی بعد از انقلاب اسلامی به یکباره احیا میشود و بعد از سالها کم توجهی و کم اقبالی، در شعر عاشورایی انقلاب به رویکردی اساسی و پر کاربرد تبدیل میگردد و اکثر شاعران انقلاب مضامین حماسی را بهطور گسترده و با بسامد بالا در اشعارشان به کار میبرند. از عوامل احیای رویکرد حماسی در شعر انقلاب اسلامی میتوان از تحولات عصر مشروطه، بینش حماسی متفکران انقلاب اسلامی و مهمتر از همة اندیشههای امام خمینی(ره) نام برد. رویکرد حماسی در شعر عاشورایی انقلاب دارای ویژگیها و مختصات منحصر به فرد همچون پیروزی خون بر شمشیر، استمرار عاشورا، نگاه حماسی به مرگ و جز آن میباشد که در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد.
عاشورا,حماسه,امام خمینی,انقلاب اسلامی,شعر عاشورایی
https://jrla.isca.ac.ir/article_152.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_152_3efc18cbaeadece7c8ad5df1ae665321.pdf