دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
2
5
2017
05
22
نشانه شناسی واژه النار در قرآن کریم
9
35
FA
بیان
قمری
زبان و ادبیات عربی . دانشکده ادبیات . دانشگاه تهران
bayan1697@gmail.com
علی باقر
طاهری نیا
زبان و ادبیات عربی. دانشکده ادبیات . دانشگاه تهران
btaheriniya@ut.ac.ir
10.22081/jrla.2017.47577.1126
چکیده<br /> نشانه شناسی به عنوان یک روش تحلیلی جدید بین رشتهای، اولین بار توسط بزرگان این علم ، سوسور و پرس مطرح شد. نشانه شناسی یا سیمیولوژی متون ادبی ، یکی از شاخههای نشانه شناسی است که به بررسی و تحلیل متون ادبی میپردازد و البته متن قرآن که سرآمد متون ادبی است؛ از این قاعده مستثنی نیست و به وسیله این روش پژوهشی میتوان از طریق نمادها و نشانهها به بررسی و تحلیل این متن پرداخت. نشانه شناسی که ریشه در آثار فلاسفه یونان ، مانند افلاطون دارد، در قرن بیستم به عنوان یک دانش مستقل پدید آمد و مشابه دانشهایی چون هرمنوتیک، معرفت شناسی ومعناشناسی و ...است .در این پژوهش برآن شده ایم تا واژه "النار" را که در قرآن کریم از واژههای بسیار مکرر قرآن میباشد از منظر نشانه شناسی مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. روش پژوهش در این مقاله همانند اکثر مقالات علوم انسانی به صورت کیفی (توصیفی کتابخانه ای مبتنی بر تحلیل داده ها) میباشد. در این پژوهش ابتدا واژه النار تفسیر شده و به جایگاه آن در در ادیان مختلف پرداخته شده است و سپس جایگاه آن در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است.و از طریق تشبیه و استعاره و سایر نشانه ها سعی بر آن شده تا لایه های پنهان معنایی واژه "النار" آشکار شود.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> کلید واژه: نشانه شناسی، سیمیایی، النار، قرآن
نشانه شناسی,سیمیایی,النار,قرآن
https://jrla.isca.ac.ir/article_64862.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_64862_d4c1eb33bb365a036c724c0b409835b3.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
2
5
2017
05
22
بینامتنی روایی در صحیفة سجادیه بر اساس نظریة ژرار ژنت
35
61
FA
غلامرضا
کریمی فرد
گروه زبان و ادبیات عربی ، دانشکده الهیات دانشگاه شهید چمران. اهواز
ghkarimifard@yahoo.com
10.22081/jrla.2017.47242.1119
صحیفه سجادیه، درعین حالی که دارای متنی طولانی است، هیچگونه اختلال و تناقضی در آن راه ندارد و برخوردار از نظم و تألیفی بدیع همراه با فصاحت و بلاغت عالی و بدور از پراکندگی ساختاری و محتوایی است. صحیفه در حوزة لفظ و معنی تاثیرات فراوانی از متون روایی پیشین پذیرفته است، چنان که می توان گفت کلام حضرات معصومین (ع) در پیش از امام سجاد(ع) لفظاً و معناً، دستمایة سخن آن حضرت در بسیاری از دعاها بوده است. <br /> بر این اساس باید گفت که صحیفه از نظر بینامتنی، کتابی بسیار مهم و شاخص است. دو نوع بینامتنی: آشکار ـ تعمدی و بینامتنی ضمنی که در تقسیم بندی ژرار ژنت مطرح شده است، وجه بارز تاثیر پذیری در این کتاب شریف است. در این پژوهش، همین امر که سخنان امام سجاد (ع) از حیث متن و معنا و شیوة گفتمان، متاثر از سخنان حضرات معصومین (ع) در پیش از خود می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است.
امام سجاد(ع),صحیفة سجادیه,بینامتنی,ژرار زنت
https://jrla.isca.ac.ir/article_64863.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_64863_74d3ecb25cf25c3a80bdefae90ca3a88.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
2
5
2017
05
22
زیباییشناسی خطبة فدکیّه بر اساس نقد فرمالیستی
61
83
FA
علی
خضری
عضو هیات علمی دانشگاه خلیج فارس- بوشهر
alikhezri84@yahoo.com
رسول
بلاوی
استادیار دانشگاه خلیج فارس، بوشهر
r.ballawy@gmail.com
عباس
محدثی نژاد
دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه خلیج فاریس
mohadasi53@gmail.com
10.22081/jrla.2017.46872.1105
در اوایل قرن بیستم با ظهور مکتب جدیدی به نام «فرمالیسم»، تحول عظیمی در شیوة نقد ادبی به وجود آمد. فرمالیستها بر خلاف شیوههای رایج نقد ادبی، فرم را مبنای تحلیل خود قرار دادند. آ وجود میآید. خطبة فدکیّة حضرت زهرا (س) که اعتراض شدیدی است علیه انحرافاتی که پس از رحلت پیامبر (ص) در دین به وجود آمد، به دلیل برخورداری از انواع شگردهای ادبی، از متونی است که شایستة چنین نقدی است. <br /> در این پژوهش برآنیم با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی زیباشناسی خطبة مذکور بر اساس نقد فرمالیستی بپردازیم. هدف از این پژوهش خوانش شگردهای ادبی این خطبه و میزان تأثیرگذاری آنها بر القای معانی به مخاطب میباشد. یافتهها نشان میدهد حضرت فاطمه (س) با اهمیّت دادن به شکل توانسته، سخنانی زیبا و اثرگذار با فرمی جذّاب بر زبان جاری نماید. وی با استفادة هنرمندانه از انواع شگردهای ادبی به ویژه آشناییزدایی، مخاطب را وادار کرده برای درک سخنِ وی، به تعمّق و تفکّر بپردازد. حضرت (س) همچنین با استناد به آیات قرآن و استفاده از انواع روابط بینامتنی، ضمن تقدّس بخشیدن به کلام خویش، تلاش کرده به مخاطبین تفهیم کند آنچه که میگوید دقیقاً منطبق با کلام الهی است. فرم ظاهری خطبه و تمام شگردهای ادبی آن، به طور کامل در خدمت معنا و هماهنگ با محتوای مدّ نظر خطیب قرار دارد.
نقد ادبی,فرمالیسم,آشناییزدایی,بینامتنیت,خطبة فدکیّه
https://jrla.isca.ac.ir/article_64864.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_64864_678d7cbad9131eaa0681bc6a3f9700e1.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
2
5
2017
05
22
بازخوانی نقش حروف جر در آیات متشابه لفظی با رویکرد معناشناسی شناختی
83
109
FA
مریم
توکل نیا
دانش آموخته دانشکده علوم قرآنی زاهدان
maryamtavakol7@gmail.com
ولی اله
حسومی
عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان.گروه الهیات
dr.hasoomi.@theo.usb.ac.ir
10.22081/jrla.2017.46940.1107
در قرآن کریم گاه با آیاتی مواجه میشویم، که در الفاظ با آیات دیگر مشابه هستند؛ اما این به معنای یکسانی معنا نیست و هر آیه برای ارائهی مفهومی خاص و جدا از آیه مشابه خود، نزول یافته و محتوای آن تکراری و بدون هدف نیست؛ اما در تفاسیر با نوعی یکنواختی در مفهوم ارائه شده از این آیات روبرو هستیم، زیرا عمدتاً نقشِ شناختیِ حروف، که در کشف تفاوت معنایی اینگونه آیات اهمیت بهسزایی دارند، نادیده انگاشته شده، پژوهش حاضر، نقد و بررسی تطبیقی کاربرد شناختی حروف جر در آیات شبیه بههم را مورد مطالعه قرار داده و با روش توصیفی-تحلیلی تلاش کرده، طی راهکارها و مؤلفههایی با تکیه بر شواهد قرآنی چند حوزه از اختلافهای موجود در معنای آیات متشابه که در ساختار حروف جر نمایانند، مورد نقد و بررسی قرار دهد، از جمله این راهکارها تغییر بافتی، توصیف بافتی، تحدید، گسترش معنایی و... است، که هریک به گونهای باعث کشف معنای حروف در آیات متشابه شده است؛ بنابراین با تمرکز بر روی این راهکارها میتوان به کشف تفاوتهایی معنایی حروف در آیات متشابه نائل شد و چنین نتیجه گرفت که هر آیه معنای انحصاری خودش را دارد؛ زیرا حروف مستعمل و نحوهی استقرارشان در بافت آیات مفهومسازی خاصی را میطلبد، پس نمیتوان تفسیری یکسان از اینگونه آیات ارائه داد، در این نوشتار ضمن پرداختن به این امور، تفسیر دقیقتری از آیات متشابه لفظی ارائه شدهاست.
قران","متشابه لفظی"," حروف جر"," معناشناسی شناختی"," اصالت معنا
https://jrla.isca.ac.ir/article_64865.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_64865_a599232f58f2eed9f462859db2dafb2d.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
2
5
2017
05
22
بررسی و استخراج معادل های واژگانی" توبه " در نهج البلاغه با استناد به فروق اللغات
109
129
FA
فهیمه
غلامی نژاد
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهراء(س) ،تهران.
asia1383_2004@yahoo.com
فاطمه
علایی رحمانی
استادیار و عضو هئیت علمی گروه علوم قرآن وحدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهراء(س)،تهران.
alaee.fatemeh@yahoo.com
10.22081/jrla.2017.46851.1104
دانشمندان اسلامی از دیرباز ، درصدد کشف راه ها و روش های متعدد فهم حدیث ، که یکی از منابع اصیل فکر و عمل اسلامی می باشد، بوده اند. از جمله این روش ها ، دقت در فروق اللغـات در متن حدیث است. یکی از منابع گرانسنگ حدیثی، نهج البلاغه می باشد. برای فهم بهتر احادیث این کتاب ارزشمند بایستی پیش از هر اقدامی به بیان معانی دقیق واژگان نهج البلاغه و بررسی کلمات متقارب المعنی با این واژگان و بیان اختلاف معانی آنها با یکدیگر پرداخت تا در سایه آن بتوان از لطایف ادبی و فصحات کلام امام علی (ع)در گزینش الفاظ مناسب در نهج البلاغه پرده برداشت. در میان الفاظ نهج البلاغه، واژگانی وجود دارد که ارتباط معنایی و تقارب معنایی با واژه توبه دارند، اگر چه بین آنها تفاوتهای خردی می باشد به گونه ای که در بسیاری موارد، چونان واژگان مترادف و هم معنا، به نظر می آید. در این مقاله که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است ، به بررسی تفاوت های معانی این واژگان متقارب المعنی و نحوه ی استفاده امام علی (ع) از هر یک از این کلمات در نهج البلاغه خواهیم پرداخت. بدیهی است که بررسی واژگان متقارب المعنی با این واژه و ذکر جنبه های اختلاف معنایی آنها راه را برای فهم صحیح حدیث(فهم فضیلت سخنوری و شگفتی ها کلام امام علی(ع) در نهج البلاغه) هموار می سازد.
نهج البلاغه,امام علی(ع),توبه,واژگان قریب المعنی,فروق اللغـﺔ
https://jrla.isca.ac.ir/article_64866.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_64866_8a2ffefb4932c2c65afea0bb8d570ccd.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
2
5
2017
05
22
تناسب آوایی- محتوایی(فنوسمانتیک) در آیات قرآن با بررسی مواردی از سوره واقعه
129
153
FA
ابراهیم
فلاح
دکتر ابراهیم فلاح استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری،ساری،ایران
fallahabrahim@gmail.com
سجاد
شفیع پور
قم دانشکده علوم قرآنی
sajad1414@gmail.com
10.22081/jrla.2017.46944.1109
ساختار هر واژه متشکل از تعدادی آواست که با همنشینی مجموعه ساختار آوایی واژه را رقم زدهاند. از نگاه نشانه شناختی آواها عناصر بی مفهوم و بی ارتباط با معنا نیستند بلکه متغیرهایی هستند که با مدلولهای معنایی جهت ایجاد سطوح مختلف معنایی و تصویر سازی ذهنی برای مخاطب از حالات و صفات گوینده در ارتباطاند. امروزه این ویژگی را فنوسمانتیک مینامند. بر همین اساس وقتی از این زاویه به قرآن به عنوان قسمی از معماری سخن نگریسته میشود، متغیر های آوایی مجموعه ی به هم پیوسته و نامحدودی از نشانهها را ایجاد کردهاند که در ورای آنها اقیانوسی از معانی ظریف و باریک نهفته است. این ویژگی را میتوان در سه حیطه الفاظ، آیه و مجموعهای از آیات مورد توجه قرار داد.<br /> این مقاله با عنوان تناسب آوایی- محتوایی(فنوسمانتیک) در قرآن با روش استقرایی و مطالعه کتابخانهای درصدد است تا اولا به قاعدهای برای این جنبه از اعجاز پرداخته و ثانیا جهت روشن شدن ابعاد آن به بیان نمونههایی از سوره واقعه بر اساس این علم بپردازد. در این مقاله تناسب آوایی-محتوایی در قرآن به سه دسته تناسب در واژه، تناسب در آیه و تناسب در آیات با سیاق معنایی یکسان تقسیم شده است. سپس برای بدست آوردن هر کدام از این روابط قاعدهای بیان شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان خواهد داد قرآن کریم به سبک ریتمیک سرشار از موسیقى متناسب با معانى ممتاز است، بى آن که ریتم بر معنا و یا معنا بر ریتم غلبه یابد.
قرآن,آوا,محتوا,فنوسمانتیک,سوره واقعه
https://jrla.isca.ac.ir/article_64867.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_64867_cd935bd0189e1087504dffdb1fd7a956.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
پژوشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2821-2177
2
5
2017
05
22
جایگاه ایجاز در بلاغت نهج البلاغه
153
176
FA
فاطمه
سعدونی
آموزش و پرورش اهواز ناحیه 2 مدرس دوره های ضمن خدمت
f.sadoni2018@gmail.com
10.22081/jrla.2017.47094.1116
چکیده <br /> یکی از رویکردهای زیبای بلاغت سخنان امام علی(ع) در نهج البلاغه ایجاز است که غیر از جایگاه بلاغی آن در زیبایی لفظی و برونی تعابیر امام(ع)نقش مهمی هم در جذابیت معانی سخنان ایشان ایفا می کند. در آثار بلاغی گذشتگان ایجاز بر دو نوع قصر و حذف تقسیم شده است که برای نوع حذف آن اهداف و دلایلی در کلام عنوان می کنند که اختصار، بزرگداشت مقام مخاطب، مبالغه، رعایت موسیقی و سجع کلام از جمله این دلایل است. در نهج البلاغه هر دو نوع ایجاز بکار رفته و امام علی (ع) با تسلط بی نظیر خود بر فنون سخنوری، معانی عمیق و گسترده را با واژگانی اندک ارائه نموده، بطوری که نه تنها خللی در ظاهر عبارات بوجود نیامده، بلکه آنها را زیباتر و بلیغ تر کرده است. این در حالی است که ادبیات و بلاغت هدف اصلی امام(ع)نبوده و ایشان غالب این سخنان را بدون آمادگی قبلی و فی البداهه ایراد فرمودند. در جستار پیش رو نمونه های متعددی از انواع ایجاز در سخنان امام علی (ع) ذکر شده و بُعد زیبایی شناختی آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
: ایجاز و انواع آن,دیدگاه گذشتگان درباره ایجاز,ایجاز در نهج البلاغه
https://jrla.isca.ac.ir/article_64868.html
https://jrla.isca.ac.ir/article_64868_a3f91c3095afec41618b2f6f847b0ed9.pdf