2024-03-29T09:12:17Z
https://jrla.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4602
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2538-5704
1397
3
11
تأویل موجبه به سالبه آیات در إستثنای به"إلا" در قرآن و تأثیرِ معنایی آن
عبدالاحد
غیبی
محمد طاهر
مطهر
اسلوب إستثناء به"إلا" و دقایق و ظرائف آن از مهمترین ساختارهای کلام وحی است. از مباحث مرتبط با این اسلوب، موضوع تأویل موجبه به سالبه آیات و بیان تأثیر آن بر معنای آیات است که درک صحیح آن، تأثیر مستقیم بر درک و فهم معنای آیه دارد. تأویل موجبه به سالبه آیات در إستثنای به"إلا" از اموری است که مورد مناقشه بسیاری از نحویها و مفسران قرار گرفته است و به طرح نظرات مختلف و در نتیجه تفاوت تلقی معناهای متعدد از آیات قرآن منجر گشته است تا جاییکه در بسیاری از موارد، آرای متفاوت در ارتباط با إستثناء، باعث شکلگیری معانی مختلف از آیات شده است. مقاله حاضر بر آن است با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و مقایسه دیدگاههای مفسرین بزرگی همچون زمخشری، قرطبی، أبوحیان اندلسی، طباطبائی و .... مصادیق تأویل موجبه به سالبه آیات در إستثنای به"إلا"در قرآن کریم را مورد کنکاش قرار دهد و تأثیر آن را بر معنای و گاهی ساختار آیات تبیین کند.
تأویل
قرآن
إستثناء به "إلا"
موجبه
سالبه
2018
11
22
9
27
https://jrla.isca.ac.ir/article_67013_0851db05e33f89378460f0d22212f90b.pdf
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2538-5704
1397
3
11
بلاغت وصل و فصل در آیات قرآن از منظر تفسیر المیزان
فاطمه السادات
ارفع
سید محمد
میرحسینی
چکیده علم معانی یکی از شاخههای علوم بلاغی است و به عنوان یکی از مهارتهای مورد نیاز در فهم صحیح کلام خدا به شمار میرود. فصل و وصل از مهمترین بخشهای علم معانی و از مباحث عمدهی علم بلاغت است که تأثیر بسزایی در بیان معنا و مفهوم آیات قرآن دارد. علامه طباطبایی از مفسران بزرگ معاصر، در تفسیر گرانسنگ المیزان به بلاغت جملات نیز توجه داشته است؛ تأثیر ارتباط جملات یا عدم ارتباط آنها در معنای کلام در بخش وصل و فصل از موارد مورد توجه علامه طباطبایی بوده است. از این منظر، تفسیر المیزان معانی و اغراض ویژهای از کلام الهی را دربردارد که با توجه به این اغراض، جایگاه علم معانی در باب فصل و وصل تبیین میگردد. این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی نگاه علامه طباطبایی را به وصل و فصل در قرآن و تأثیر آن در معنا و مفهوم آیات بررسی میکند. علامه طباطبایی علاوه بر اشاره به برخی جایگاه های مواضع وصل و فصل، با نگاهی نو در مواردی از جمله؛ مقام تعدید و شمارش، تأکید بر تغایر مفهوم دو جمله، امر ناگهانی و غیر منتظره، فصل در آیات را بیان نموده و تحلیل معنایی کرده است.
علم معانی
بلاغت جملات
وصل و فصل
علامه طباطبایی
تفسیر المیزان
2018
11
22
27
47
https://jrla.isca.ac.ir/article_67014_07d828013e7f3b790718600878c7a809.pdf
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2538-5704
1397
3
11
«جمله های حالیه بدون واو» در ترجمه های فارسی کهن و معاصر قرآن کریم ؛ نقد و بررسی
محمد
کرمی نیا
عباس
اقبالی
پژوهش در حوزه ترجمه قرآن کریم، پیشینه ای کوتاه دارد. برخی محقّقان با دقت نظر در ظرایف ساختارهای مختلف نحوی قرآن و مقایسه ی آنها با الگوهای زبان فارسی به این مهم پرداخته اند. هدف از پژوهش حاضر بررسی و نقد معادل های فارسی ای است که مترجمان فارسی کهن و معاصر برای موارد جمله های حالیه در قرآن برگزیده اند. با توجه به پیچیدگی و ظرافت نسبی این اعراب نحوی در برخی آیات قرآن، بررسی و نقد تلاش های مترجمان در معادل گذاری برای موارد کاربرد این نقش نحوی در قرآن به نتایج جالب توجهی انجامیده است. بر اساس شمارش منابع، حدود 400 مورد حال مفرد، 90 مورد جمله حالیه بدون واو و 190 مورد جمله حالیه با واو در قرآن کریم به کار رفته است. سپس معادل های انتخابی مترجمان منتخب (5 مترجم کهن و 15 مترجم معاصر) برای این موارد استخراج و بررسی شده است و در ادامه معادل فارسی مورد نظر با توجه به الگوهای ترجمه «جمله های حالیه» در فارسی ارزیابی و نقد شده است و در پایان، علاوه بر تبیین اختلافات نحویان و مترجمان بر سر تعیین ساختار نحوی «حال» در عبارات قرآن، میزان آگاهی و پایبندی هر مترجم به دانش نحو عربی و دستور زبان فارسی تا حد امکان آشکار گردیده است. همچنین میزان پایبندی مترجمان نسبت به رعایت این اصل نحوی مورد بررسی قرار گرفته است و در برخی موارد اندک، ترجم های پیشنهادی ارائه شده است.
حال
ترجمه قرآن
نقد ترجمه قرآن
ترجمه های فارسی قرآن
جمله های حالیه
2018
11
22
47
69
https://jrla.isca.ac.ir/article_67015_f318a69213d60d9413d0c9edc9da0227.pdf
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2538-5704
1397
3
11
واکاوی معنای معنا و بررسی زیباشناسی آن در قرآن کریم (مطالعه موردی تقدیم و تاخیر در آیات مشابه)
پژمان
ظفری
شهریار
همتی
شمسی
محبتی
اصطلاح «معنای معنا» از دیرباز میان دانشمندان زبان عرب رایج بوده و امروزه زبانشناسان با عناوینی چون دلالات ایحایی، انعکاسی و سایهمعانی از آن یاد میکنند. در متون قرآنی، معانی دیگری غیر از معانی اصلی و لغوی وجود دارد، که در فراسوی معانی وضعی جاى میگیرد و از رهگذر عناصر عاطفی و سیاق زبانی، خود را نشان میدهد. در قرآن کریم یکی از اسلوبهای بینظیری که در آن معانی دوم تجلی مییابد، اسلوب تقدیم و تاخیر در آیات مشابه است. این اسلوب شگفتانگیز در آیات اینگونه خود نمایی میکند که آیاتی شبیه به هم در سیاقهای مختلف با اندک تفاوتی تکرار شدهاند و واژگان آن دستخوش جابجایی گردیدهاند. همین امر معانی تازه و بدیعی را به ارمغان آورده که با بهرهگیری از یافتهها و دستاوردهای زبانشناسی میتوان به نکات نهفته آن دست یافت. این مقاله با روش توصیفی–تحلیلی بر آن است با مقایسه تقابلهای متناسب آیات تقدیم و تاخیر، و نیز با بهرهگیری از معنای معنا و دلالتهای جانبی، دریچه تازهای از زیباییهای بیانی قرآن را بگشاید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که تقدیم و تأخیر واژهها، همانند تقدیم انس بر جن و سماء بر أرض و نفع بر ضرر و یا عکس آنها... علاوه بر اینکه از اصول و ضوابطی نظاممند پیروی میکند بیانگر نوع چینش ساختمان واژگان قرآن متاثر از مفهوم سیاق و بافت کلام است و همین امر باعث شده قرآن کریم از وحدت موضوعی والایی برخودار باشد و این کتاب آسمانی را در میان دیگر کتابها اعجاز بینظیری بخشیده است.
معنای معنا
تقدیم و تأخیر
آیات مشابه
سیاق
دلالت جانبی
2018
11
22
69
95
https://jrla.isca.ac.ir/article_67016_ac04d019b8e150466437cba844954791.pdf
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2538-5704
1397
3
11
بررسی تحلیلی واقعۀ غدیر خم در آئینۀ شعر بولس سلامه
مسعود
باوان پوری
یداله
رفیعی
امیر
مقدم متقی
واقعۀ انکارناپذیر غدیر در تاریخ اسلام، ضمیر هر واقعبینی را روشن میکند و نکتههای معرفت را به هر منصفی میآموزد. شعرای بسیاری در طول تاریخ ادبیات بشر، واقعۀ غدیر را دستمایۀ سرایش اشعار خود قرار داده و آثار نغز بسیاری در این زمینه آفریدهاند. این سرودهها حاکی از بیان داستان غدیر و ولایت و محبت به علی (ع) است. بررسی غدیریههای بولس سلامه، شاعر مسیحی مذهب لبنانی، نشان میدهد که امام علی (ع) و مسألۀ غدیر در اندیشۀ شعری وی جایگاه منحصر به فردی دارد. ملحمه (عیدالغدیر) که از زیباترین سرودههای حماسی است، گویای عشق راستین شاعر به امام علی (ع) و بیانگر حوادث و وقایع روز غدیر است. در این مقاله، واقعۀ غدیر در اندیشۀ شعری سلامه، به روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شد. وی در قالب موضوعاتی؛ مانند: علی (ع) وارث و برادر نبی (ص)، حجهالوداع، ابلاغ پیام از جانب جبرئیل و ... به توصیف غدیر در شعر خویش پرداخته است.
غدیر
امام علی (ع)
شعر
بولس سلامه
2018
11
22
95
117
https://jrla.isca.ac.ir/article_67017_95b4da14ba487dd802838cb794a34429.pdf
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2538-5704
1397
3
11
تحلیل مضامین عاشورایی در مرثیههای «رجب البرسی»
مجید
محمدی
بهناز
نظری
ایمان
قنبری اقدم
شعرِ شیعیِ عاشورایى یکى از شاخههاى پربار ادب اسلامى و دربردارندۀ پیامى الهى و انسانى و هماهنگ با فطرت سلیم بشرى است. در این میان شاعران متعهّدی با بهرهگیری از ذوق شعری و قریحۀ خدادای، نام خود را بر تارک ادبیّات جاودانه ساختهاند. رجب البرسی از ادیبان برجسته شیعی است که عمده تلاش خود را در جهت احیای فرهنگ و سنّت شیعی قرار داده و در این راستا آثاری برجسته را به جامعۀ دینی عرضه داشته است. دیوان شعری او که سرشار از مدح و رثای اهل بیت (ع) است را میتوان بخش مغفول در آثار او دانست که زیباترین بخش آن سوگسرودههای شاعر در رثای امام حسین (ع) است. پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی، مسائل مذکور را مورد بررسی قرار داده و از این منظر دریچهای را به اشعار وی باز نماید. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که شاعر به مسائلی همچون: وصف شجاعت و دلاوری امام حسین (ع)، بیان شقاوت دشمن، بیان حال کائنات از مصیبت وارده بر امام حسین (ع)، ترسیم سیمای مظلومانۀ امام حسین (ع)، اندوه و زبان حال شخصیت-های مصیبت زده حادثۀکربلا، انتقام امام مهدی (عج) و مسائلی از این دست پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که شاعر با توجه به آگاهی بالا که عمدتاً برخاسته از بنیۀ علمی وی و به ویژه تاریخ اسلام است، به خوبی توانسته تصویری واقعگرایانه را نسبت به حماسۀ عاشورا که برخاسته از عاطفۀ راستین اوست، ارائه دهد.
ادبیّات عاشورایی
مرثیه
رجب البرسی
شعر عربی
2018
11
22
117
137
https://jrla.isca.ac.ir/article_67018_1d41b53e47a4d007222614bee76c1c9c.pdf
فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
مطالعات ادبی متون اسلامی
2538-5704
2538-5704
1397
3
11
معناشناسی لغو از منظر قرآن کریم
ابراهیم
فلاح
صدیقه
نصیری خلیلی
واژه لغو در قرآن کریم در چهار موضع و یازده بار تکرار شده است .در مقاله ی حاضر هدف بررسی و تبیین جایگاه معنایی واژه لغو به شیوه معنا شناسی توصیفی و با روش کتابخانه ای در صدد است که به معنا شناسی واژه لغو و همچنین شبکه معنایی ان آز دید گاه قرآن کریم بپردازد.برای دستیابی به این مهم از منظر معناشناسی توصیفی که ابزاری جهت ژرف اندیشی وایجاد نگاهی عمیق در واژه ها در قرآن کریم است،واژه لغو در دو محور هم معنایی وتقابل معنایی مورد بر رسی قرار گرفته است نتایج حاصل از تحقیق نشان داده است که لغو با واژه هایی چون :هزل،لهو ولعب،عبث،هزوء،باطل ،قول الزورو قول مشتبه رابطه هم معنایی دارد وبا واژه هایی چون : قول سدید،قول کریم ،قول لین،قول بلیغ،قول معروف،قول میسور ،قول حسن وقول سلام تقابل معنایی دارد،که درک معنای لغو در قرآن کریم نیازمند بر رسی رابطه لغو با این واژه ها است.
قرآن کریم
معنا شناسی توصیفی
لغو
هم معنایی
تقابل معنایی
2018
11
22
137
154
https://jrla.isca.ac.ir/article_67019_8f760ba035a5235b546d8b1c55751649.pdf