The Analysis of the Structural and Textual Coherence Factors of Surah Al-Muzzammial

Document Type : Original Article

Authors

1 Assistant Professor Quran and Hadith Sciences in kharazmi University

2 PhD student in Rfiat- al Mustafa Tehran Seminary

10.22081/jrla.2022.64665.1371

Abstract

he chapters of the Quran are composed of interconnected and cohesive verses, and this cohesion stems from the various types of relationships between them, including lexical, syntactic, and logical connections. Coherence refers to the intra-textual mechanism of language that assists the speaker in creating and maintaining communication within each sentence or between sentences; in other words, coherence refers to the structural-lexical relations of the text. Therefore, in this research, first, the perspective of the most prominent interpreters regarding the Meccan and Medinan nature of this chapter is analyzed. Specifically, three interpretations written in the order of revelation are examined in detail, along with the interpreters' views on the Meccan or Medinan nature of Surah Al-Muzzammil and how the sections of this chapter relate to each other, as well as the effectiveness of the interpretations in dealing with exceptional verses and the possibility that the textual coherence between chapters as a possible evidence of the chapter as being entirely Meccan is speculated. Furthermore, considering the linguistic role and the theory of textual coherence in relation to the context and structure, the factors of structural and textual coherence in Surah Al-Muzzammil are investigated, and finally, examples and relevant instances are presented in two tables.

Keywords

Full Text

چکیده

سوره­های قرآن از مجموعه­هایی از آیات به هم پیوسته و منسجم تشکیل شده و این پیوستگی ناشی از انواع ارتباطی است که بین آن ها وجود دارد و شامل ارتباط های لغوی و دستوری و منطقی می گردد.‌ انسجام به سازوکار درون متنی زبان گفته می شود که سخنور را در ایجاد و برقراری ارتباط در هر جمله یا بین جملات یاری می دهد؛ به بیان دیگر، انسجام به روابط ساختاری-واژگانی متن اطلاق می گردد..به این منظور در پژوهش حاضرنخست دیدگاه شاخص‌ترین مفسران دربارۀ مکی و مدنی بودن این سوره تحلیل می شود وبه­طور ویژه نیز سه تفسیری که به روش ترتیب نزول نگارش یافته، مفصل­تر بررسی و دیدگاه مفسران این تفاسیر دربارۀ مکی یا مدنی بودن سورۀ مزمل وچگونگی ارتباط میان بخش های این سوره وهم چنین میزان کارآیی تفاسیر تنزیلی در شیوۀمواجهه با آیات استثنا شده و این امکان که پیوستگی متنی میان سوره دلیلی بر مکی یا بودن سوره ای به طور کامل باشد، تبیین می گردد.در ادامه با درنظر گرفتن زبان‌شناسی نقش گراونظریۀ انسجام متن با توجه به بافت وسیاق تا آن جاکه قابل انطباق بر محتوای قرآن باشد، عوامل پیوستگی ساختاری و متنی سورۀ مزمل بررسی ودر پایان، نمونه هاومصادیق مورد نظر در دو جدول ارایه می شود.

واژگان کلیدی: قرآن، مزمل، پیوستگی ساختاری و متنی، بافت، سیاق، انسجام متن.

 

مقدمه

آیات یک سوره دارای ارتباط با یکدیگر هستند و در علوم قرآن هم مبحثی به نام تناسب آیات و سور وجود دارد که به انواع روابط و پیوستگی آیات یک سوره می­پردازد.‌ بحث پیوستگی ساختاری و متنی قرآن از اهمیت بسیار برخورداراست و به فهم سوره کمک فراوانی می‌کند و اگر این‌گونه نبود قرآن مجموعه ای از موضوعات پراکنده وناپیوسته تصور می شد وبا نظریۀ نظم کامل وبی نظیر این کتاب آسمانی که دلیل آشکار بر اعجاز آن به شمار می رود، در تضاد وتقابل قرار می گرفت.

برخی از مفسران، پیش از ورود در حوزۀ تفسیر یک سوره، نخست به غرض کلی آن اشاره سپس سوره را دسته‌بندی و هر قسمت را تفسیر می نمایند و در پایان یا آغاز سوره تلاش می کنند تا ارتباط موجود میان آن قسمت‌هارا نیز آشکار سازند.‌ البته سبک تفسیری مفسران یکسان نیست، چنان که گروهی از آن ها، قرآن را بر اساس ترتیب موجود در مصحف تفسیر نموده‌ و گروهی نیز آن را به ترتیب نزول تفسیر کرده اند، دسته دوم معتقدهستند افزون بر ارتباط و پیوستگی و انسجام آیات یک سوره، میان سوره­های قرآن هم ارتباط و پیوستگی وجود دارد.‌

در این پژوهش نخست به بررسی سورۀ مزمل تحت عنوان آشنایی با سوره و مقصود و محتوای آن و ارتباط بین این سوره با سوره­های قبل و بعد از خود، به ترتیب نزول و هم چنین به نظر مفسران، در مورد مکی یا مدنی بودن آن پرداخته می شودسپس ‌در ادامه نیز با بررسی پیوستگی متنی وانواع ومصادیق آن براساس زبان شناسی نقش گراو نظریۀ انسجام –ساخته وپرداختۀمایکل هالیدی زبان شناس مشهور استرالیایی- نمونه های این پیوستگی و ارتباط بر سورۀ مزمل منطبق می گردد.

برای نشان دادن وجود پیوستگی متنی قرآن، سورۀ مزمل انتخاب شده؛زیرا این سوره هم کوتاه است و هم در مکی و مدنی بودن آن اختلاف نظر وجود دارد.‌برخی از مفسران تمام آن را مکی به شمار می آورندوبرخی دیگر با مکی بودن این سوره به استثنای برخ

References

.آل‏غازى، عبدالقادر(1382ق)، بیان المعانى، دمشق: مطبعة الترقی.
2.آلوسى، محمود بن عبدالله(1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
3.ابوالفتوح رازى، حسین بن على(1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
4.ابن‏شهرآشوب، محمد بن على(1369)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: بیدار.‌
5.ابن‏عاشور، محمدطاهر(1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
6.ایزدی، مهدی ونور الدین زندیه(1391)، "سیاق و سباق در مکتب تفسیری علامه طباطبایی"، فصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق7، سال پنجم، بهار وتابستان، شمارۀ 2، پیاپی10، صص5-33.
7.بهجت­پور، عبدالکریم(13959)، همگام با وحی، قم:مؤسسه تمهید.
8.-------------(1394)، شناختنامه تنزیلی سوره‌های قرآن کریم، قم:مؤسسه تمهید.
9.ثعلبى، احمد بن محمد(1422ق)، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت:دار إحیاء التراث العربی.
10.ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد(1418ق)، تفسیر الثعالبى المسمى بالجواهر الحسان فى تفسیر القرآن، بیروت:دار إحیاء التراث العربی.
11.جرجانى، عبدالقاهر بن عبدالرحمن(1430ق)، درج الدرر فى تفسیر القرآن العظیم، عمان: دار الفکر.
12.خزرجى، احمد بن عبدالصمد(1429ق)، تفسیر الخزرجى المسمى نفس الصباح فى غریب القرآن و ناسخه و منسوخه، بیروت: دار الکتب العلمیة.
13.دینورى، عبدالله بن محمد(1424ق)، تفسیر ابن وهب المسمى الواضح فى تفسیر القرآن الکریم‏، بیروت:دار الکتب العلمیة.
14.دروزه، محمد عزه(1421ق،)التفسیر الحدیث: ترتیب السور حسب النزول، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
15.ذوقی، امیر(1392) "نگره‌ای درباره انسجام متنی سوره‌های قرآن کریم"، دانشگاه امام صادق7، مجله مطالعات قرآن و حدیث، بهار و تابستان1392، شمارۀ 2، پیاپی8، صص151-175.
16.رجبی، محمود(1383)، روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
17.رسعنى، عبدالرزاق بن رزق‏الله(1429ق)، رموز الکنوز فى تفسیر الکتاب العزیز، المکة المکرمة: مکتبة الأسدی.
18.زارع زردینی، احمدو میثم خلیلی(1397)، «کاربست نظریه زوج سوره‌ها در فهم سوره‌های مزمل و مدثر»، نشریه علمی ترویجی بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی، سال 37، اسفند، شمارۀ 141، صص 61-85 .
19.زمخشرى، محمود بن عمر(1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
20.سبزوارى، محمد(1419ق،)ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.‌
21.. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر(1421ق)، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی.
22.-----------------، (1404ق)، الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانۀ عمومى آیت الله مرعشى نجفى(ره).
23.سید کریمى حسینى، عباس(1382)، تفسیر علیین، قم: اسوه.
24.ساغروانیان، جلیل(1369)، فرهنگ اصطلاحات زبان‌شناسی، مشهد: نشر نیما.
25.شعله، مهسا(1390)، "معیارهای متن بودگی شهر و روش شناسی تحلیل آن"، نشریه هنرهای زیبا ـ معماری و شهرسازی، دانشگاه تهران، دی ماه، شمارۀ 4، پیاپی 48، صص19-32.
26.صاوى، احمد بن محمد(1427ق)، حاشیة الصاوی على تفسیر الجلالین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
27.صدر، سید محمد باقر(1410ق)، دروس فی علم الاصول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
28طبرسى، فضل بن حسن(1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
29.----------------، (1412ق)، تفسیر جوامع الجامع، قم: حوزۀ علمیۀ قم، مرکز مدیریت.
30.طباطبایى، سیدمحمدحسین(1390ق،)المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
31.عرفان، حسن(1379)، اعجاز در قرآن کریم، تهران:دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى‏.
32.عوا، سلوی محمد(1382)، بررسی زبان‌شناختی وجوه و نظایر در قرآن کریم، ترجمۀ سید‌ حسین سیدی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
33.فخر رازى، محمد بن عمر(1420ق)، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
34.قطب، سید(1425ق)، فى ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
35.کواز، محمدکریم(1386)، سبک‌شناسی اعجاز بلاغی قرآن، ترجمه سید حسین سیدی، تهران:، انتشارات سخن.
36.لطفی، سید مهدی(1390)، "پیوستگی متنی سوره‌های قرآن کریم"، دانشگاه امام صادق7، مجله مطالعات قرآن و حدیث، سال چهارم، بهار وتابستان شمارۀ2، پیاپی 8.، صص129-.150
37..مراغى، احمد مصطفى(بی‌تا)، تفسیر المراغى، بیروت: دار الفکر.
38.مکارم شیرازى، ناصر(1371)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.‌
39.------------، (1421ق) الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم:مدرسة الإمام علی بن أبی طالب(7).
40.ملا ابراهیمی، عزت وزهرا رضایی(1399)، «کارآیی نظریه هالیدی و حسن در ترسیم متنی سورۀ مزمل»، فصلنامۀ مطالعات ادبی متون اسلامی، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی، پژوهشکدۀ اسلام تمدنی، سال پنجم، بهار، شمارۀ 1، صص9-21.
41.------------------، (1400ق)، «بررسی تطبیقی ابزارهای انسجام در سورۀ مزمل و ترجمه آن از موسوی گرمارودی بر پایه نظریه انسجام متن هالیدی و حسن»نشریه علمی مطالعات زبان و ترجمه، دانشگاه فردوسی، سال پنجاه و چهارم، تابستان، شمارۀ 2، صص175--199
42.میدانى، عبدالرحمن حسن حبنکه(1420ق)، معارج التفکر و دقائق التدبر، دمشق:دار القلم.
43.مکى بن حموش(1429ق)، الهدآیۀ إلى بلوغ النهآیۀ، شارجه: جامعة الشارقة، کلیة الدراسات العلیا و البحث العلمی.
44.---------، (1423ق)، مشکل اعراب القرآن، بیروت: دار الیمامة.
45.محلى، محمد بن احمد(1416ق)، تفسیر الجلالین، بیروت:مؤسسة النور للمطبوعات.
46.نظام الاعرج، حسن بن محمد(1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت:دار الکتب العلمیة.
47.Gee,James Paul(1999),An introduction to discourse analysis, London and New York:Routiedge
48.Gilliar ,Brown and George Yule (1989),Discourse Analysis,New Yourk:Cambridge Ynivercity Press.
49.Halliday ,M,A,K and Hasan(1980),Cohesion in English,Great Britain:Longman.
50.Titscger,Stefan and Michael Meyer and Ruth Wodak and Eva Vetter(2000),Methods of Text and Analysis ,London:Sage publication.

Files

Share

How to cite

Statistics