عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی- پژوهشکده اسلام تمدنی- گروه قرآن وعلوم اجتماعی
10.22081/jrla.2019.51096.1184
چکیده
یکی از مباحث ارزشمند در تفسیر قرآن، بررسی کیفیت تناسب و ارتباط آیات یک سوره قرآن با یکدیگر است که در علم متن شناسی از آن با اصطلاح انسجام متنی سوره های قرآن یاد می‌شود تاکنون حدود 15 نظریه مختلف برای تبیین کیفیت انسجام متنی سوره های قرآن ارائه شده است. یکی از نظریات جدیدی که برای ترسیم کیفیت انسجام متنی سوره های قرآن مطرح شده است نظریه «بسط متن» است. این نظریه از سوی حسین عبدالرؤوف استاد مطالعات قرآنی دانشگاه لیدز در سال (2005 م) در پاسخ به ادعاهای ریچارد بل درباره گسسته بودن ارتباط آیات درون سوره‌ها مطرح شده است. در این نظریه انسجام متنی یک سوره با بسط مفاهیمی مانند مسئله معاد یا فرمانروایی خدا بر جهان در بخش های مختلف سوره تحلیل می‌شود. گرچه حسین عبدالرؤوف با طرح نظریه بسط متن برای دفاع از انسجام متنی سوره های قرآن تلاش ارزشمندی را ساماندهی کرده است ولی دیدگاه او برای ترسیم انسجام متنی قرآن دقیق نیست و چند اشکال مهم بر آن وارد است که مهم ترین آنها عبارتند از: روشمند نبودن تشخیص مفهوم قابل بسط، غیر علمی بودن معیار بسط متن، عدم توجه به شواهد لفظی در انسجام متنی. برای آشنایی کامل با ابعاد نظریه بسط متنی و تحلیل جنبه های مثبت و منفی آن در این نوشتار مباحثی مانند مفهوم بسط متن، عوامل انسجام متنی در نظریه بسط متن، تحلیل انسجام متنی آیات نخست سوره اسراء با نظریه بسط متن و نقد و بررسی نظریه بسط متنی تحلیل می‌شود.
)