3
رضا شیروانی دنیانی دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، گروه عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر.
10.22081/jrla.2022.61238.1329
چکیده
احتباک یکی از شیوه‌های بیانی کلام است که با حذف قسمتی از کلام و ذکر قراینی که دلالت بر محذوف دارد، سخن را موجز و مختصر می‌گرداند و معانی گسترده‌ای را در قالبی محدود به وجود می‌آورد. در تفسیر آیات قرآن گاهی برای دوری از ابهام و جلوگیری از تشویش ذهن مخاطب در فهم معنای مقصود نیاز است تا سخن حذف شده ذکر شود. توجه به احتباک می‌تواند راهنمای ما در تشخیص صحیح محذوفات و پاسخگوی برخی از شبهات محتوایی و ناسازگاری ظاهری باشد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر تفسیر المیزان به بررسی آرایۀ احتباک در تفسیر قرآن پرداخته و انواع احتباک را از دیدگاه علامۀ طباطبایی بیان کرده و به این نتیجه رسیده است که میزان توجه و استفاده از احتباک در تفسیر المیزان کم‌تر از تفسیرهایی مانند روح المعانی و التحریر و التنویر است که به این آرایه توجه نموده‌اند و دلیل آن را می‌توان وجود قرینه‌های واضح و آشکار در جملات دارای آرایۀ احتباک دانست که تشخیص محذوف را آسان می‌کند. با این همه از انواع مختلف احتباک در این تفسیر استفاده شده و بیش‌ترین بسامد آن در احتباک مشترک و احتباک ضدی دیده می‌شود.
)