آشنایی‌زدایی در نامه‌های نهج‌البلاغه (مطالعۀ موردی تقدیم و تأخیر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه خلیج فاریس

2 عضو هیات علمی دانشگاه خلیج فارس- بوشهر

10.22081/jrla.2021.61207.1327

چکیده

ناقدان، آشنایی‌زدایی را به عنوان دستاورد مکتب فرمالیسم روسی، یکی از ترفندهایی به شمار می‌آورند که سبب می‌شود کلام هنری از کلام غیرهنری متمایز گردد. این تکنیک ادبی با اشکال مختلف در کلام ظاهر می‌شود. یکی از مهم‌ترین شگردهای آشنایی‌زدایی را می‌توان در پدیدۀ تقدیم و تأخیر دید که از طریق تغییر در ساختار اصلی جمله و جابه‌جایی عامدانۀ واژه‌ها حاصل می‌گردد. نامه‌های حضرت علی7 در نهج‌البلاغه یکی از زیباترین متونی است که از ترفند تقدیم و تأخیر بسیار بهره گرفته است و می‌توان در چهارچوب آشنایی‌زدایی به بررسی و تحلیل آن پرداخت.
این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی، تلاش دارد انواع مختلف تقدیم و تأخیرهایی را که در نامه‌های برگزیدۀ نهج‌البلاغه به کار رفته است ،بررسی نماید و تأثیری را که این پدیدۀ بلاغی در معنا ایجاد نموده است مورد تحلیل قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که امام علی‌7 با جابه‌جایی هدفمندانۀ جایگاه واژه‌ها و بهره‌گیری از تکنیک زبانی تقدیم و تأخیر و به روش آشنایی‌زدایی، هم کلام خویش را به شکلی گویاتر و معنادارتر برای مخاطب به تصویر کشیده و هم با رعایت حسن نظم، مطالب مورد نظر را بر اساس ریتم خاص و نظم‌آهنگی معین که مخاطب را مسحور شیوۀ بیان خویش ساخته، ادا نموده است.

کلیدواژه‌ها