بررسی وجهیّت در جزء سی ام قرآن مجید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

10.22081/jrla.2020.55371.1238

چکیده

هر متنی حامل رشته ای از افکار و اندیشه هاست که به کیفیّت بازتاب آن وجهیّت گفته می شود. وجهیّت در حقیقت، میزان قاطعیّت گوینده را در بیان یک گزاره نشان می دهد و به وسیلۀ عناصر دستوری به نام «وجه» در کلام نمود می یابد. «وجه فعل» یکی از بارزترین عناصر وجهی است که به قطعیّت یا عدم قطعیّت رخداد فعل اشاره می کند. جزء سی ام قرآن مجید به عنوان جزیی از یک کلان متن ایدئولوژیک، که بیشتر به بیان اصول عقائد مکتب اسلام از قبیل: خدا، قیامت، بهشت و دوزخ و دعوت به توحید توجّه دارد، بستر مناسبی برای بررسی مقولۀ وجهیّت می باشد؛ بر این اساس، پژوهش کنونی با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی می کوشد تا پس از معرّفی انواع «وجه» و «وجهیّت» به بررسی آن در جزء سی ام بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که با توجّه به اینکه بیشترین اهتمام این جزء، معرفی مبانی اندیشۀ اسلامی؛ از قبیل مبدأ، معاد، قیامت و حوادث قبل و بعد از آن، بهشت و دوزخ و پاداش و عقاب و... و نیز بیان سرگذشت انبیاء گذشته و اقوام پیشین است، وجهیّت معرفتی، وجهیّت غالب در این جزء است و دو وجه فعلی اخباری و تأکیدی باعث اظهار این نوع از وجهیّت گشته است. وجه امری و به تبع آن وجهیّت تکلیفی با توجّه به مضامین مزبور نمود کمتری در جزء سی ام دارد.

کلیدواژه‌ها


1. آلوسی، محمود بن عبدالله (بی­تا)، تفسیر روح المعانی، بیروت: دارالفکر.
2. ابن عاشور، محمد (1984)، تفسیر التّحریر و التنویر، تونس: الدّار التونسیّة، الدّار الجماهیریّة للنّشر.
3. أرمی، محمد عبدالله (2001)، تفسیر حدائق الروح و الریحان، إشراف هاشم محمد علی بن حسین، بیروت: دارطوق النجاة.
4. انوری، حسن؛ حسن احمدی گیوی (1373)، دستور زبان فارسی، چاپ دهم، تهران: انتشارات فاطمی.
5. تفتازانی، مسعود بن عمر (1391)، شرح المختصر علی تلخیص المفتاح، قم: منشورات اسماعیلیان.
6. ثالث، موسی (1427ق)، مفهوم الجهة فی اللسانیات الحدیثة، رسالة مرحلة الماجستیر، جامعة الملک سعود، ریاض.
7. حسن، عباس (1391)، النحو الوافی، ط 1، قم: دارالمجتبی.
8. ذوالفقاری، اکرم (1395)، وجه و وجهیت در عهدنامه امام علی7 به مالک اشتر (پژوهش نحوی- معنایی)، پایان‌نامۀ  کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا همدان.
9. رازی، فخرالدین (1981)، التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، بیروت: دارالفکر.
10. ریحانی، محمد عبدالرحمن (1998)، اتّجاهات التحلیل الزمنی فی الدراسات اللغویة، قاهرة: دارقباء.
11. زمخشری، محمود بن عمر (2009)، تفسیر الکشّاف، تعلیق خلیل مأمون شیحا، ط 3، بیروت: دار المعرفة.
12. سجادی، سیدجعفر (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
13. طالقانی، سید محمود (1348)، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
14. طبرسی، فضل بن حسن (2006)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمرتضی.
15. فتوحی، محمود (1392)، سبک­شناسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
16. فرشیدورد، خسرو (1384)، دستور مفصل امروز بر پایه زبان­شناسی جدید، چاپ دوم، تهران: سخن.
17. فولادوند، محمدمهدی (1383)، ترجمۀ قرآن کریم، چاپ سوم، تهران: انتشارات دار القرآن الکریم.
18. قائمی، مرتضی؛ اکرم ذوالفقاری (1395)، «نقش وجه فعل در وجهیت در نامۀ 53 نهج­البلاغه»، پژوهش‌های زبان­شناسی تطبیقی، دورۀ 6، شمارۀ 12، صص 85-106.
19. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1395)، «نمود واژگانی و نقش آن در وجهیت در نامۀ 53 نهج‌البلاغه»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی زبان­پژوهی دانشگاه الزهراء3، سال نهم، شمارۀ 23، صص 121-152.
20. لاینز، جان (1391)، درآمدی بر معناشناسی زبان، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: نشر علمی.
21. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1386)، تفسیر نمونه، چاپ 36، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
22. ناتل خانلری، پرویز (1366)، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر نو.
23. وردانک، پیتر (1393). مبانی سبک­شناسی، چاپ دوم، ترجمۀ محمد غفاری، تهران: نشر نی.
24. هاشمی، احمد (1379)، جواهر البلاغة، ط 1، قم: دار الفقه.
25. Palmer, F. R. (2001): mood and modality, Cambridg: Cambridg university press.
26. Portner, Paul (2008): Moodality, Oxford university press. Cambridge University press.
27. Simpson, Paul (1993): language, ideology and point of view,London: Routledge.