بررسی انسجام دستوری غیرساختاری در متن خطبه 175 نهج البلاغه و ترجمه‌های آن (مطالعه موردی: ترجمه جعفری، شهیدی و فقیهی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه سمنان. دانشکده ادبیات و زبان های خارجی. گروه زبان و ادبیات عربی

2 گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه سمنان ایران

10.22081/jrla.2020.55127.1233

چکیده

انسجام (Cohesion) یکی از شاخه‌های علم زبان شناسی است که متون مختلف را از لحاظ ساختار و معنا بررسی می‌کند. انسجام در ابزار‌های نظام زبانی همچون ارجاع، حذف، جانشینی و ربط، که درون خود زبان قرار دارد، نهفته است. این مقاله با اتخّاذ رویکرد تحلیلی توصیفی به ارزیابی حضور مؤلفه‌های انسجام دستوری غیرساختاری در متن خطبه 175 و ترجمه‌های جعفری، شهیدی و فقیهی می‌پردازد. از این جستار، میزان پایبندی مترجمان به بازتاب این مؤلفه‌های انسجام بخش بررسی و در نهایت این نتیجه حاصل شد که در میان مؤلفه‌های یاد‌ شده، ترجمه فقیهی در سایه حرکت نزدیک با متن اصلی و با گزینش برابر نهادهایی مناسب، توانسته‌ تا حد بسیار زیادی انسجام موجود در متن اصلی را در ترجمه بازتاب دهد. در عین حال مشاهده شد که مترجمان در برخی موارد متأثر از عواملی چون شیوه خاص مترجم و پتانسیل زبانی- دستوری زبان مقصد در یافتن برابر نهادها دچار لغزش شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


1. احمدی، علیرضا و اصلان استواری (1390)، «انسجام متنی ابزاری زبان شناسی برای شناخت سبک‌های ادبیات فارسی»، مطالعات زبانی بلاغی، دانشگاه سمنان، دورۀ 2، شمارۀ 3، صص 7-20.
2. امیری خراسانی، احمد و حلیمه علی نژاد (1378)، «بررس عناصر انسجام متن در نفثة المصدور بر اساس نظریه هالیدی و حسن»، حلیمه، متن پژوهشی ادبی، شمارۀ 63، صص 7-23.
3. _________________________، (1394)، بررسی عناصر انسجام متن بر اساس نظریه هالیدی و حسن، متن پژوهشی ادبی، سال 19، شمارۀ 63، صص 7-31.
4. جعفری تبریزی، محمد تقی (1380)، ترجمۀ نهج­البلاغه، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی.
5. حدادی، محمود (1372)، مبانی ترجمه، تهران: انتشارات جمال الحق.
6. خوش منش، ابوالفضل (1389)، «بررسی تدوین و انسجام آیات قرآن از منظر شرق شناسان و آیت اللّه طالقانی»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، سال 1، شمارۀ 8، صص 33-50.
7. خیر آبادی، معصومه (1395)، «بررسی عناصر انسجام در متون داستانی و شعرهای مجله رشد نوآموز»، فصلنامه علمی- پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزهراء3، دورۀ 8، شمارۀ 21، صص 32-61.
8. زند وکیلی، محمد تقی و محمد حسن امرایی (1396)، «ارزیابی مقایسه‌ای ابزارهای انسجام در سوره طارق و ترجمه آن از محمدمهدی فولادوند: از دیدگاه نظریه هالیدی و حسن»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، بهار و تابستان، دورۀ 4، شمارۀ 7، صص 3-30.
9. ستاری رضا، مرضیه حقیقی (1395)، «بررسی شگردهای ایجاد انسجام در اشعار قیصر امین­پور با تکیه بر نظریۀ زبان‌شناسی هالیدی»، فنون ادبی (علمی- پژوهشی)، بهار، دورۀ 8، شمارۀ 1، شمارۀ پیاپی 14، صص 101-108.
10. شعبانلو، علیرضا و مهدی ملک ثابت و یداللّه جلالی پندری (1387)، «فرآیند انسجام دستوری در شعری بلند از عمق بخارایی»، پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، بهار، دورۀ 2، شمارۀ 1، شمارۀ پیاپی 5، صص 165-187.
11. شهیدی، سید جعفر (1385)، ترجمۀ نهج البلاغه، چاپ بیست وششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
12. صدیقی، کلثوم و عاطفه ستایش مهر (1394)، «بررسی تطبیقی «ارجاع» به عنوان یکی از عوامل «انسجام متنی» در گزیده­هایی از نهج­البلاغه»، پژوهشنامه نهج البلاغه، زمستان، دورۀ 3، شمارۀ 12، صص 25-42.
13. فقیهی، علی‌اصغر (1376)، ترجمۀ نهج البلاغه، تهران: صبا.
14. قلی سارلی، ناصر و طاهره ایشانی (1390)، «نظریۀ انسجام و‌هماهنگی انسجامی»، فصلنامه علمی- پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزهرءا3، بهار، دورۀ 2، شمارۀ 4، صص 2-27.
15. قوامی، بدریه و لیلا آذر نوا (1392)، «تحلیل انسجام و هماهنگی انسجامی در شعری کوتاه از شاملو»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، سال 5، شمارۀ 15، صص 2-14.
16. کتفورد، جی سی (1370)، یک نظریه ترجمه از دیدگاه زبانشناسی (رساله‌ای در زبانشناسی کاربردی)، ترجمۀ احمد صدارتی، تهران: نشر نی.
17. کمایی فر، سعیده و مریم جابر (1391)، «انسجام متن تعاریف در کتاب‌های درسی دانشگاهی»، دوفصلنامه علوم انسانی، شمارۀ 2، صص 25- 45.
18. گرجامی، جواد و عادل آزاددل و سعید محمدی(1396)، «بررسی همپایگی انسجام دستوری غیرساختاری در خطبه اول نهج البلاغه و ترجمه های آن»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، بهار و تابستان، دورۀ 4، شمارۀ 7، صص 125-152.
19. گلشائی، رامین (1392)، «ارزیابی نظریه‌های انسجام و پیوستگی متنی: به ‌سوی چارچوبی برای ارزیابی خوانش‌پذیری در سطح گفتمان»، زمستان، دورۀ 17، شمارۀ 31، صص 31-57.
20. لطفی پور ساعدی، کاظم (1371)، درآمدی به اصول و روش ترجمه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
21. معلوف، لوئیس (1986)،  المنجد فی اللغة و الاعلام، ط 37، بیروت: دار المشرق.
22. نظری، علیرضا، خلیل پروینی، کبری روشنفکر، فردوس آقاگل زاده (1390)، «زبان شناسی متن و الگو انسجام در آرای نحوی، بلاغی و نقدی عربی قدیم»، مجله ادبی عربی، زمستان، سال 3، شمارۀ 3، صص 82-112.
23. نعمتی، معصومه و طاهره ایشانی (1394)، «مقایسه کاربست عوامل انسجامی در سوره اعلی و ترجمه آن از صفار زاده»، فصلنامه پژوهش های قرآنی، سال 20، شمارۀ 1، ص 26.
24. ولیئی، یونس، سید محمود میرزائی الحسینی و محمد فرهادی (1395)، «عوامل انسجام متنی در سوره نوح»، دوفصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش زبان شناختی، سال 5، شمارۀ 5، صص 69-86.
25. M. A. K, Halliday, Roqiye Hassan (2002): Linguistic Studies of Text and Discourse, London: Continuum.
26. M.A.K, Halliday, Roqiye Hassan, (1985): Language Context: aspects of language in a social semiotic perspective, Oxford University Press.
27. M.A.K, Halliday,Roqiye Hassan, (1989): Language, Context: aspects of language in a social semiotic perspective, Oxford: Oup.
28. M.A.K, Halliday,Roqiye Hassan, (1976): Language, Cohesion in English, London: Longman.
29. M.A.K, Halliday,Roqiye Hassan, (1984): Cohesion in English, London, Longman.