بررسی عنصر اقناعی طنز در نهج البلاغه و نقش آن در تصویرسازی مفاهیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. دانشکده علوم قرآنی زاهدان

2 گروه علوم قران وحدیث دانشگاه سیستان وبلوچستان

3 گروه علوم قران و حدیث. دانشگاه سیستان و بلوچستان

10.22081/jrla.2019.55099.1232

چکیده

نهج البلاغه اثر ماندگار امام علی (ع)، علاوه بر این که یک مجموعه کامل از پیام های دینی- عقیدتی است، یکی از بهترین کتاب های ادبی است که با فصاحت و بلاغتی در حد اعلا ایراد شده است. در این اثر ارزشمند انواع فنون ادبی خودنمایی می کنند. هدف پژوهش پیش رو، بررسی عنصر طنز به عنوان بعدی دیگر از ابعاد بلاغی نهج البلاغه و تبیین چگونگی نقش این عنصر در تصویرسازی و اقناع مخاطب می با‌شد، که به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد ادبی پس از مطالعه کتب و نرم افزارهای مرتبط با نهج البلاغه به تحلیل و بررسی این عنصر پرداخته است. طنز یکی از شاخصه های متون ادبی است و نهج البلاغه به مثابه یک متن ادبی از این روش بهره برده است. طبق بررسی های انجام گرفته در این اثر ارزشمند، طنز دارای کارکردهای متعددی است که در قالب‌ های مختلف از جمله بهره گیری از صور بلاغی و...طراحی می‌شود؛ و به نقد مسائل مختلف اجتماعی و سیاسی می‌پردازد. استفاده از اسلوب ادبی طنز، از جمله شیوه های تصویر آفرینی در نهج البلاغه، جهت اقناع مخاطب است؛ زیرا طنز علاوه بر آن که تصاویر ادبی زنده و جذابی می-آفریند، از طرفی نیز با بیان ادیبانه کاستی ها نقش به سزایی در اقناع مخاطب دارد .

کلیدواژه‌ها


1. آرین پور، یحیی (1372)، از صبا تا نیما، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوار.
2. ابن ابی الحدید، عزالدین ابوحامد (1379)، جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
3. ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، محقق و مصحح: محمد هارون عبدالسلام، ط 1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
4. ابن منظور، محمد بن مکرم‏ (1414ق)، لسان العرب‏، ط 3، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار الصادر.
5. احمدی، فاطمه (1387)، مثل و مثل واره ها در نهج البلاغه، چاپ اول، قم: بنیاد بین المللی نهج البلاغه.
6. باقری خلیلی، علی اکبر و علی اصغر دورکی (1385-1386)، «آماج های طنز سیاسی «حالت»»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهراء3، سال شانزدهم و هفدهم، شماره‌های 61-62، صص 101-128.
7. بحرانی، کمال الدین میثم بن علی بن میثم (1389)، شرح نهج البلاغه ابن میثم،ترجمۀ گروه مترجمان، چاپ چهارم، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی.
8. جاحظ، عمروبن بحر (بی تا)، الحیوان، شرح و تحقیق محمد هارون عبدالسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
9. حسینی زبیدی، محمد مرتضى‏ (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس‏، محقق و مصحح على هلالى و على سیرى، ط 1، بیروت‏: دارالفکر.
10. حلبی، علی اصغر (1377)، مقدمه ای بر طنز و شوخ طبعی در ایران، تهران: پیک ترجمه و نشر.
11. دشتی، محمد (1382)، ترجمۀ نهج البلاغه، چاپ دهم، قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین7.
12. رحماندوست، مصطفی (1391)، فوت کوزه گری، چاپ هفتم، تهران: موسسه فرهنگی مدرسه برهان (انتشارات مدرسه).
13. زاکانی‌، عبید‌ (1386)، رساله دلگشا‌، به انضمام تعریفات و صد پند دکتر علی اصغر حلبی‌، چاپ اول‌، تهران: انتشارات اساطیر‌.
14. سیاح، احمد (1370)، فرهنگ بزرگ جامع نوین (ترجمۀ المنجد)، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات اسلام.
15. شوقی نوبر، احمد (1371)، «طنز و شیوه های گوناگون آن»، مجلۀ کیهان اندیشه، شمارۀ 42، صص 112-126.
16. صاحب بن عباد، إسماعیل بن عباد (1414ق)، المحیط فی اللغة، محقق و مصحح: محمد حسن آل یاسین، ط 1، بیروت: عالم الکتاب‏.
17. طریحى، فخرالدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین‏، محقق احمد حسینى اشکورى، چاپ سوم، تهران‏: مرتضوی.
18. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، العین، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
19. فرهمندپور، فهیمه (1383)، «جانشینی پیامبر6: انتقال کاریزما»، مجله تاریخ اسلام، شمارۀ 18، صص 5-36.
20. مروتی، سهراب (بی تا)، «ترنم طنز در آینه اخلاق، مجموعه مقالات طنز»، مرکز مطالعات صدا و سیما، فصلنامه سنجش و پژوهش، شماره‌های 13-14.
21. معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی، چاپ بیست و پنجم، تهران: امیرکبیر.
22. مغنیه، محمدجواد (1387)، در سایه سار نهج البلاغه، تحقیق سامی الغریری، ترجمۀ محمد جواد معموری، چاپ اول، قم: دارالکتاب الاسلامی.
23. مکارم شیرازی، ناصر (1375)، پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیة.
24. ناصری، ناصر (1385)، «طنز و جلوه های شکل گیری آن در ادب فارسی»، فصلنامه ادبیات فارسی، سال سوم، شمارۀ 7، صص 79-114.