بررسی نشانه‌شناسی سحر در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

10.22081/jrla.2020.53154.1203

چکیده

امروزه به دلیل گسترش علوم مختلف و رواج مباحث زبانشناسی جدید، پدیده‌ی تعدد معانی متون مختلف، از جمله قرآن کریم از جذابترین زمینه‌های تحقیقاتی است که می‌تواند بابی جدید روی عالمان دین و دریچه‌ای تازه برای فهم متون دینی بگشاید. دانش نشانه‌شناسی از جمله دانش‌های نوینی می‌باشد که موجب افزایش آگاهی انسان، و توجه به اموری است که تاکنون از دیدگان او پنهان مانده‌اند و تفسیر و تاویل قرآن قرنها مورد توجه دانشمندان اسلامی می‌باشد. موضوع مورد بحث در این مقاله جادو یا سحر و جادوگری است که از کهن‌ترین پدیده‌های عوامانه هستند که آثار آنها در بسیاری از فرهنگ‌ها در سراسر جهان دیده می‌شود. از این‌رو هدف از این مقاله بررسی نشانه‌شناسی کلمه پر تکرار جادو و سحر و ابعاد آن در قرآن کریم می‌باشد. بنابراین ما در این مقاله به نشانه‌شناسی و بررسی ابعاد آن، جادو و معنای لغوی جادو و اقسام آن از دیدگاه قرآن، می‌پردازیم. اطلاعات این مقاله به‌صورت توصیفی-تحلیلی و اسنادی گردآوری شده است. جستجو از سایت پارس قرآن در مجموع 58 آیه در مورد سحر پیدا شده است. از 114 سوره قرآن این کلمه در 22 سوره آمده است که همگی این آیات مورد بررسی قرار گرفته‌اند. از نشانه‌هایی که در آیات بررسی شده می‌توان دریافت کرد اینست که سحر، از رایج‌ترین نسبت‌هایى بود که مشرکان به پیامبر مى‌دادند. خداوند برای دعوت پیامبران به خداوند یکتا دروغ نمی‌گوید و برای نبوت از سحر استفاده نمی‌کند بلکه با صداقت و دلایل عقلی مردم را دعوت می‌کند و انسانها را به معاد آگاه می‌کند.

کلیدواژه‌ها


1. ابن فارس، احمدبن فارس (1399ق)، معجم المقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالفکر.
2. ابن منظور، محمدبن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر.
3. الهی قمشه‌ای (1375)، ترجمۀ قرآن کریم، تهران: بنیاد نشر قرآن.
4. انصاری، مرتضی (1410ق)، المکاسب، تحقیق سید محمد کلانتر، بیروت: منشورات مؤسّسة النّور للمطبوعات.
5. بروجردی، سید محمدابراهیم (1366)، تفسیر جامع، چاپ ششم، تهران: انتشارات صدر.
6. پریزاد، حسین، فروغ صهبا (1395)، «بازتاب اندیشۀ اسطورهای جادو در غزلیات مولوی»، کهن نامه ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شمارۀ اول، صص 1-24.
7. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین (1363)، تفسیر اثنی عشری، چاپ اول، تهران: انتشارات میقات.
8. خلعتبری، سام الدین، مهری رحمانی (1393)، «دیدگاه اسلام و یهود درباره سحر»، فصلنامه سراج منیر، دورۀ 5، شمارۀ 15، صص 105-132.
9. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1312ق)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دار القلم.
10. رمضان نرگسی، رضا (1389)، «سحر و جادو از دیدگاه علم و معرفت»، فصلنامه معرفت، شمارۀ 34، صص 1-8.
11. طباطبایی، سید محمد حسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
12. طبیبیان، سید حمید (1397)، فرهنگ لاروس، تهران: انتشارات امیر کبیر.
13. طریحی، فخرالدین ابن محمد (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
14. طیب، سید عبدالحسن (1387)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، چاپ دوم‌، تهران: انتشارات اسلام‌.
15. عامری، محمدعلی، علی باقر طاهری نیا، معصومه شبستری (1395)، «نشانه‌شناسی ادبی شخصیت فرعون در قرآن کریم»، فصلنامه علمی پژوهشی ادبی-قرآن، دورۀ 4، شمارۀ 14، صص 130-149.
16. عمید، حسن (1379)، فرهنگ عمید، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
17. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1409ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
18. قائمی‌نیا، علیرضا (1386)، «دانش نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن»، مجله قرآن و علم، شمارۀ اول، صص 137-160.
19. قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، چاپ یازدهم، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
20. قمری، بیان، علی باقر طاهری نیا (1396)، «نشانه‌شناسی واژه النار در قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، دورۀ 2، شمارۀ 5، صص 9-35.
21. محققان، زهرا (1393)، «نشانه‌شناسی لایه‌ای آیات قرآن کریم با توجه به روابط درون متنی و بینامتنی»، فصلنامه قرآن شناخت، سال هفتم، شمارۀ 1، صص 27-46.
22. محکی، علی اصغر، راضیه سوزن چی کاشان (1391)، «نشانه‌شناسی نمادهای بهشت در قرآن کریم»، نشریه مدیریت فرهنگی، دورۀ 6، شمارۀ 15، صص 19-30.
23. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374)، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
24. نجفیان، آرزو، حیات عامری (1389)، «نگاهی نشانه‌شناختی به واژه آیه در قرآن کریم»، فصلنامه علمی-پژوهشی نقد ادبی، دورۀ 3، شمارۀ 10، صص 175-204.