بازتاب فرهنگ و اندیشه دوران جاهلیت در آیینة نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانش آموخته دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

10.22081/jrla.2024.69687.1395

چکیده

متون ادبی و تاریخی، آینه تمام‌نمای یک عصر و فرهنگ‌اند. نهج‌البلاغه، به‌عنوان گنجینه‌ای از حکمت و بلاغت، تصویری روشن از فرهنگ و جامعة‌ عرب پیش از اسلام، یعنی عصر جاهلی، در اختیار ما می‌گذارد. این پژوهش با هدف بررسی بازتاب‌های فرهنگ جاهلی در سخنان امیرالمؤمنین علی(ع) انجام شده است.با کاوش در نهج‌البلاغه، می‌توان به آداب و رسوم، اشعار، ضرب‌المثل‌ها و باورهای رایج در دوران جاهلیت پی برد. اهمیت این پژوهش در این است که با بررسی نهج‌البلاغه، می‌توانیم برخی از زوایای پنهان تاریخ عرب پیش از اسلام را روشن کنیم. شناخت زمینه‌های تاریخی و فرهنگی، به ما کمک می‌کند تا اندیشه‌های امام علی (ع) را در بافت تاریخی و اجتماعی آن دوره بهتر درک کنیم. در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر متون معتبر، به واکاوی بازتاب آداب و رسوم جاهلی، اشعار جاهلی، بررسی معانی و کاربرد ضرب‌المثل‌ها و حکمت‌های جاهلی در جامعه و تحلیل تشبیهات به کار رفته در نهج‌البلاغه و ارتباط آن‌ها با فرهنگ جاهلی پرداخته شده است،  با تاکید بر نکته که تصویری جامع از بازتاب  اندیشه و فرهنگ جاهلی در ادبیات و شیوه بیانی حضرت علی (ع) انتقال مفاهیم ارزنده‌شان در این جستار بیان گردیده است. رهیافت پژوهش نشان می دهد که نهج‌البلاغه، صرفاً یک مجموعه خطبه و نامه نیست، بلکه گنجینه‌ای از دانش و حکمت است که ریشه در فرهنگ و تاریخ عرب دارد. با مطالعة این اثر ارزشمند، می‌توان به درک عمیق‌تری از فرهنگ جاهلی و همچنین اندیشه‌های بلند امام علی (ع) دست یافت.  نهج‌البلاغه آینه‌ای از فرهنگ جاهلی است که امام علی(ع) که با نگاهی اسلامی و دینی و با  بهره‌گیری از ادبیات فولکلوریک و به کارگیری تشبیهات به ویژه شتر، مفاهیم عمیق دینی و اخلاقی را به شیوه‌ای جذاب و گیرا بیان کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. نهج‌البلاغه
  3. الأعشی الکبیر.(2010). دیوان الأشعار. التقدیم و الهوامش: الدکتور حنا نصرالحتّی. بیروت: دارالکتب العربی.
  4. البستانی، فؤاد افرام.( 1433ه.ق). المجانی الحدیثة، ط6، قم: انتشارات ذوی القربی.
  5. ابن ابی‌الحدید. (1962). شرح نهج‌البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: دارالکتب العلمیة.
  6. زمخشری، جارالله محمود بن عمر.(1977). المستقصی فی امثال العرب،بیروت: دارالکتب العلمیة.
  7. صبحی، صالح. (1370). فرهنگ نهج‌البلاغه. ترجمه: مصطفی رحیمی نیا، تهران: نشر اسلامی.
  8. ضیف، شوقی. ( بی‌تا). تاریخ الادب العربی العصر الجاهلی، ط8، قاهرة: دارالمعارف.
  9. طباطبائی، سید محمدحسین. (بی تا). ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  10. الغروی، محمد. (1401ه.ق). الامثال فی نهج البلاغة، قم: الناشر فیروزآبادی.
  11. غفرانی، علی و سیده نرگس تنهایی.(1392). «شیوه درمانی داغ کردن و جایگاه و اهمیت آن در تاریخ پزشکی مسلمانان»،  فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا. شماره 18.
  12. الفاخوری، حنا. (1385). تاریخ الادب العربی.چاپ چهارم، تهران: انتشارات توس.
  13. فیض الاسلام، سید علینقی.(1301ه.ش). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران: چاپخانه سپهر.
  14. المالکی، فاضل.(1426ه.ق). دروس فی تاریخ ما قبل البعثة النبویةالمشرفة،قم: د.ن.
  15. مجلسی، محمدباقر. (1402ه.ق). بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  16. مطهری، مرتضی. (1389). سیری در نهج‌البلاغه،چاپ 48،تهران: انتشارات صدرا.
  17. نادم، محمدحسن. (1383). خاستگاه فرهنگی نهج‌البلاغه،قم: نشر ادیان.
  18. هذلی، ابوذؤیب. (2003). دیوان. تحقیق و شرح الدکتور أنطونیوس بطرس، بیروت: دار صادر.
  19. یعقوبی،احمدبن ابی یعقوب. (2536خورشیدی). تاریخ یعقوبی. ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  20. دانشنامه اسلامی ، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام. http://ahlolbait.com

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار