نظریه کنش گفتار در پی تجزیه و تحلیل متن و بررسی منحصربه‌فرد چیدمان کلام در متون است. آستین اولین کسی بود که این نظریه را مطرح کرد و سپس به کوشش جان سرل توسعه و تکامل یافت. سرل انواع کنش گفتار را به پنج دسته اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می‌کند. بررسی و تحلیل متن‌شناسی متون دینی از جمله قرآن کریم بر اساس این نظریه می‌تواند یکی از راههای درک و شناخت بهتر لایه‌های پنهان قرآن کریم و دیگر کتب دینی باشد. سوره جاثیه یکی از سوره‌های مکی قرآن است که علاوه بر در برداشتن آموزههای دینی و اخلاقی از شاکلۀ نیرومندی در بُعد زبانی برخوردار است. پژوهش حاضر با درنظرگرفتن بافت و محتوای آیات سوره جاثیه، آن را از منظر کنش گفتاری مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. در این بررسی مشخص شده است بعضی پاره‌های گفتار این سوره بیش از یک کنش دارند. بر اساس تحلیل انجام‌گرفته تعداد زیاد کنش ترغیبی و اظهاری کاملاً قابل‌توجیه است؛ زیرا تبیین و دعوت مخاطب به دین توحید و هشدار شدید و تهدید کافران و گمراهان و همچنین دستورات داده شده برای ارشاد کافران، با استفاده از کنش ترغیبی صورت‌گرفته است. همچنین با کنش اظهاری به حقایق جهان هستی، مسئلة توحید، نتیجه اعمال انسان، روشنگری او پرداخته و از روش مقایسه استفاده شده است. با استفاده از کنش عاطفی نیز، مخاطب تحت‌تأثیر قرار گرفته و احساسات او را برانگیخته است؛ در ضمن از کنش تعهّدی در این سوره استفاده نشده است.
)